Terwijl ik in de werkkamer zit, hoor ik mijn oudste dochter vanuit de naastgelegen badkamer uit volle borst meezingen op het lekkere ritme van de titelsong van Soof 2: “Judge me niet. Het kan me geen moeoeoer schelen, wat ze denken, ze weten niet beter…”
‘Kan me geen moer schelen wat ze denken, ze weten niet beter.’ Dit ene zinnetje houdt me bezig. Ik hoor het tieners in mijn praktijk vaak zeggen. En ik weet ondertussen dat het hen ontzettend veel kan schelen wat de omgeving zegt. Zoveel, dat ze stilvallen; letterlijk verlamd door alle opmerkingen die ze naar hun hoofd geslingerd krijgen: “Jij uitdaging? Nee hoor, jij moet eerst maar eens eerst laten zien in het gewone werk dat je het kunt. Zoals het er nu naar uitziet twijfel ik ernstig of dit gaat lukken,’ en ga zo maar door. En vaak geldt de Selffullfillingprophecy: ‘What you expect is what you get’. Zo ging het ook met Britt.
Uit de praktijk: Britt
Britt ging fluitend door de basisschoolperiode. Ze hoefde weinig inspanning te leveren om goede scores te halen. Alleen haar leestempo liet wat te wensen over en spelling was ook niet direct haar sterkste punt. De ouders van Britt gaven op school wel aan dat ze zagen dat hun dochter uitdagingen uit de weg ging. Met betrekking tot haar taalvaardigheden vroegen ze zich af of er mogelijk toch geen sprake was van dyslexie. Britt was dan wel een kei in rekenen maar het viel haar moeder wel op dat ze alles uit haar hoofd deed en uiteindelijk niet kon uitleggen hoe zij aan het antwoord kwam.
De ouders hadden regelmatig op school ter sprake gebracht dat ze zich zorgen maakten over de leerstrategieën van hun dochter. De reactie was standaard: “Ach, dat komt wel goed. Ze haalt toch prachtige resultaten.”
Angst en vermoeden van autisme
En nu zit Jeanet, de moeder van Britt met tranen in haar ogen in mijn praktijk. “Ik ken mijn vrolijke kind niet meer terug. Ze begon op het VWO. Nu zit ze in de tweede van de HAVO, maar ook daar haalt ze beroerde cijfers. Ze is inmiddels met geen tien paarden naar school te krijgen en zit de hele dag op haar kamertje. Op school willen ze dat we haar laten testen. Ze vermoeden dat ze autisme heeft. Ja zoals ze nu reageert, zou ik er bijna zelf in gaan geloven maar toen ik je net vertelde hoe Britt als kind was, wist ik weer dat ik daar absoluut niet aan hoef te twijfelen.”
Autisme of autistisch gedrag?
Het gebeurt vaker dat als kinderen niet goed in hun vel zitten, zich voortdurend niet begrepen voelen, zij zich afsluiten voor de buitenwereld. De omgeving kent de geschiedenis van het kind onvoldoende en voelt dan de onmacht dat ze geen verbinding krijgen en oordeelt op basis van wat men ziet en wat ze ervaren: oftewel een gebrek aan verschil maken tussen autisme en autistisch gedrag dat door omstandigheden kan worden veroorzaakt, zoals ernstige trauma’s. (Bron: Autisme ontrafelen, Martine Delfos)
Patronen
Britt is niet de enige talentvolle leerling die vastloopt op het voortgezet onderwijs. Ik zie de volgende patronen bij hen:
- Op de basisschool hebben ze nooit inspanning hoeven te leveren. Als ze op het VO een half uur hebben gewerkt aan huiswerk dan voelt dat voor hen als een enorme inspanning,
- ze hebben nauwelijks leerstrategieën ontwikkeld met als gevolg dat ze niet weten hoe ze een toets het best kunnen voorbereiden,
- de toetsvragen worden vaak onvoldoende zorgvuldig gelezen waardoor ze slordigheidsfouten maken,
- ze vragen meestal niet om hulp omdat ze graag zelf het stuur in handen willen houden. Voor sommige kinderen is hulp vragen gelijk aan falen.
- het curriculum en de manier van lesgeven (bottom up) sluit onvoldoende aan bij de interesse en hun manier van leren en denken.
Overdekken van het tegendeel
Het gevolg is de ene faalervaring na de andere. Soms laten ze stoer gedrag zien om onzekerheid te overdekken, ze laten vluchtgedrag zien of ze sluiten zich helemaal af. De omgeving ziet vaak alleen het gedrag en oordeelt op wat men waarneemt en onderzoekt niet waar het probleem vandaan komt. Ouders raken in paniek en klagen op hun beurt dat hun kind harder moet werken. Het kind moet uiteindelijk vaak afstromen en komt op een niveau waarbij de leerstof nog minder aansluit en vaak zie je dat er ook geen aansluiting is met klasgenoten. En daarmee is de voedingsbodem voor een negatief zelfbeeld en enorme faalangst gelegd.
Ook Britt had het vertrouwen in zichzelf compleet verloren. Ze zat vaak ziek thuis en door haar boze buien was de sfeer thuis om te snijden. Hoogbegaafd en ziek van school: het lijkt voor sommigen onwaarschijnlijk, maar het komt vaker voor dan je zou denken.
Matchen en stretchen
Door Britt inzicht te geven in haar talenten zag ik de lichtjes weer in haar ogen terugkomen. Ze werd steeds spraakzamer. In eerste instantie keken we samen met Britt waar haar interesse lag en van daaruit werkten we toe naar de schoolse vakken.
We zochten hulp in mijn netwerk voor de vakken waar ze zelfvertrouwen in had zodat ze daar weer een voldoende voor zou kunnen scoren. Kleine stapjes en succeservaringen zorgden ervoor dat ze weer plezier kreeg aan leren.
We vonden voor Britt gelukkig een school waar ze veel begrip hadden voor haar situatie. Ze had een goede klik met de mentor. Aan hem durfde ze geleidelijk aan meer hulp te vragen. Het vroeg tijd en geduld maar dat kreeg ze gelukkig.
Hoe is het nu met Britt
Britt: “Tjonge wat was ik blij, Henriëtte, dat ik bij jou geen preek kreeg van wat ik allemaal fout deed. Ik voelde me gehoord en voor het eerst ging het weer over wat ik wel goed deed en waar nou juist mijn talenten liggen. Dat gaf me vertrouwen. Ik was echt vergeten wat ik nou eigenlijk leuk vond maar dat begint nu echt weer te komen. Op mijn nieuwe school heb ik vriendinnen en soms leren we samen. Zij helpen me met de talen en ik help hen met wis- en natuurkunde. En mijn mentor neemt me serieus en oordeelt niet en daardoor durf ik aan hem ook vragen te stellen.”
Jeanet: “Ik kan je niet vertellen hoe opgelucht ik ben. Britt gaat elke ochtend zonder mokken naar school. Ze zit weer wat vaker bij ons en dan vertelt ze over school. En ze laat zich nu ook helpen bij overhoringen. We hebben weer vertrouwen in de toekomst.”
Herken jij je kind in Britt en wil jij weten hoe je kind geholpen kan worden? Neem dan contact op.
Uit het oogpunt van privacy zijn de namen in dit blog gefingeerd.
