Juf in de stress, kind in de stress: is dit wat we willen in het onderwijs?

WAAR KOMT DAT GEDRAG VANDAAN?

“Ik vind het heel erg spannend op school. En als ik dan mijn beer vasthoud dan ben ik niet meer zo bang.” Ze is vijf jaar en Puck, zo heet ze, heeft al een heel erg groot verantwoordelijkheidsgevoel. Ze wil het allemaal erg goed doen en is bang om niet aan de verwachtingen van juf te voldoen. Dat kost een hoop energie. Ik zie aan haar juf dat zij het op haar beurt ook allemaal heel erg goed wil doen. Zowel de juf als dit mooie, wijze, gevoelige kind zijn slachtoffer van een ‘verdraaide organisatie.’

Angstcultuur

In één van mijn vorige blogs schreef ik al over ‘verdraaide organisaties’: in deze organisaties lijken systemen, regels en procedures geen middel maar het doel. Of het nu in het bedrijfsleven is, de gezondheidszorg of het onderwijs: we werken niet vanuit wederzijds vertrouwen maar we worden geacht te voldoen aan de regels anders worden we er op afgerekend.
Het beleid en de regels krijgen voorrang op het welzijn, de behoefte aan autonomie en ruimte voor creativiteit van de juf. En dat allemaal uit angst: angst om niet te voldoen aan de verwachtingen. En wie houden ons dat spiegeltje voor? Pientere en gevoelige kinderen zoals Puck.

Uit de praktijk: juf Willeke en Puck

De ouders van Puck melden zich aan omdat hun dochter niet meer naar school wil en erg gestresst is. Ouders omschrijven haar als een pienter, creatief, speels en gevoelig meisje met een hoog verantwoordelijkheidsgevoel. Ze wil het allemaal erg goed doen. Om te onderzoeken waar de stress vandaan komt, kom ik observeren in de klas.

Een vol programma

Ik word enthousiast begroet door juf Willeke. Ze legt me uit wat er die middag op het programma staat. Met veel energie spreekt ze de kleuters toe. Terwijl juf haar voornemen met de kleuters deelt, zie ik Puck steeds kleiner worden. Ze lijkt wat gespannen en kijkt voortdurend om zich heen.

Leren plannen

De taakjes worden verdeeld en voordat de kinderen aan de slag gaan, herinnert juf Willeke nog even aan het feit dat het plakwerkje voor donderdag af moet: “jongens, jullie hebben nog 3 dagen de tijd en dan moet het af.” Ze onderbouwt deze waarschuwing naar mij met de woorden: “ja ik zeg dit maar even want in groep 3 moeten de kinderen leren plannen en dan is het mooi dat ze dat nu al leren.”

Juf in de stress, kind in de stress

Terwijl juf Willeke vol enthousiasme en energie verder gaat, besef ik wat dit vijfjarige, serieuze meisje continu moet voelen: ‘je bent op een leeftijd waarop je je fantasie de vrije loop kunt laten  en de wereld zou moeten ontdekken. Maar nee, daarvoor hebben we geen tijd want we moeten nog vouwen, knippen, een liedje oefenen en vooral niet vergeten dat dat werkje donderdag toch af moet. Stress, stress.’ Begrijp me goed, kinderen van die leeftijd hebben structuur nodig maar het kan ook doorslaan.

En even later zie ik hoe die lieve, hardwerkende juf Willeke haar best doen om een jongen die totaal niet het nut van leren vouwen lijkt in te zien, met het zweet op haar voorhoofd, aanmoedigt.

Loslaten, ontspannen en weer goed waarnemen

En dan denk ik: ‘arme juf Willeke, arme Puck, arme klasgenootjes van Puck.’ Als die schat van een juf Willeke zich niet zo strak aan alle protocollen zou hoeven te houden en deze prachtige kinderen iets meer ruimte mocht geven, dan weet ik zeker dat de talenten van deze kinderen prachtig tot bloei komen. Want als juf Willeke zich ontspant, dán pas kan ze de eigenheid van deze kinderen zien en dan krijgt ze het vertrouwen dat het jongetje echt wel leert vouwen als hij maar inziet wat het nut er van is. En dan zal ze zien dat het ene kind wat meer uitdaging nodig heeft en het andere kind nog even de ruimte moet krijgen om te fantaseren en te dromen. En dan weet ik ook zeker dat Puck zich ontspant en dat beer voortaan gewoon thuis kan blijven.

Vertrouwen en autonomie

Laten we eens ophouden met die afreken- en regeltjescultuur. Regels moeten dienend zijn en niet belemmerend. Geef talentvolle leerkrachten zoals juf Willeke en haar kinderen het vertrouwen en de autonomie terug.
Stop met die angstcultuur en geef elkaar vertrouwen.

Uit het oogpunt van privacy zijn de namen in dit blog gefingeerd.

Vond je dit nuttig? Dan kun je het delen!
Geplaatst in Blog, Gedrag en emoties, Mindset, Uit de praktijk.

19 reacties

  1. Henriëtte, je beschrijft op een schitterende manier hoe de druk om te presteren al heel vroeg het onderwijs binnendringt en daar inbreuk doet op autonomie, zelfsturing en het plezier in leren en ontwikkelen. Schrijnend om te lezen hoe Juf Willeke het beste met haar kinderen voor heeft, en toch ongemerkt de ruimte om te groeien inperkt. Knap van je dat je dit in zo’n observatie opmerkt en voor ons kunt verduidelijken.

  2. Daar staat tegenover dat de ouders ook meer vertrouwen in de leerkracht moeten hebben, niet constant op de stoep moeten staan om verhaal te halen en hun kinderen ook moeten leren dat er dingen zijn die moeten gebeuren en dat er in het leven teleurstellingen en afwijzingen zijn en komen..

    • Vertrouwen in de leerkracht is inderdaad heel erg belangrijk. In dat soort gevallen is wel de vraag waar het wantrouwen of de bezorgdheid vandaan komt. Het kan helpen als je de ouders vraagt wat ze nodig hebben om vertrouwen te krijgen. Op die manier kan er een positieve verbinding ontstaan en kun je samenwerken en afspraken maken met betrekking tot het contact en het kind samen begeleiden in het omgaan met teleurstelling.

    • Nou Suzanne, wat een eer om deze feedback van jou te ontvangen!!
      Wel heel naar voor je dochter trouwens en voor jullie als ouders. Sterkte en een knuffel voor je dochter.

  3. Wat een stuk naar mijn hart!
    Ik kreeg een schok van herkenning!
    Wat ik destijds niet wilde is vandaag de dag werkelijkheid geworden. De juf wordt opgejaagd en de kinderen worden opgejaagd door de juf! Dit stuk ga ik meenemen naar school, binnenkort word ik weet beoordeeld , morgen een cursus leren zichtbaar maken van het leerproces van de kinderen … ook kleuters
    De zenuwen gieren bij iedereen door de keel! Dit stuk is de spijker op de kop!
    Dank dank jullie wel

    • Nou wat geweldig om te horen!!
      ‘leren zichtbaar maken’; wel een heel mooi onderwerp. Van John Hattie?
      Ik hoop dat iedereen snel ontspant!! Sterkte!

  4. Het klinkt niet echt alsof juf Willeke zich alleen door de regels gebonden voelt, als ik de uitspraak lees over het plannen. Het klinkt alsof ze er zelf achter staat. Het lijkt me eerder dat juf Willeke niet wéét hoe ze kleuters op een speelse manier kan motiveren. Maar uiteraard is dit stuk te summier om die conclusie echt te kunnen trekken. Maar ook te summier om te kunnen constateren dat hier sprake is van een “verdraaide organisatie”.

    • Dag Pouline,

      Eén ding weet ik wel en dat is dat de intentie van juf Willeke heel goed is.
      Een kind als Puck in je klas kan een geschenk zijn. Tenminste ik hoop dat juf Willeke dit zo gaat zien. Dit kleine meisje maakt duidelijk wat ze nodig heeft. En als juf Willeke hier naar wil luisteren en wil leren hoe ze het ook anders kan doen dan heb ik er vertrouwen in dat niet alleen Puck maar ook juf Willeke na afloop van het proces gelukkiger wordt.
      Ik snap je reactie mbt de conclusies en feitelijk heb je helemaal gelijk. Het is inderdaad maar 1 voorbeeld (N=1). Echter, is dit één van de vele voorbeelden die ik in de dagelijkse praktijk tegenkom. Daarom vond ik het tijd worden om hier eens aandacht aan te besteden en een beetje te ‘prikkelen.’ En uit de reacties van ouders, leerkrachten en zelfs een Hoogleraar (Joseph Kessels) mag je toch wel concluderen dat ik hier iets heb losgemaakt en waarin mensen zich herkennen.Veel mensen (waaronder veel leerkrachten) voelen erkenning. (het blog is inmiddels meer dan 150 keer gedeeld.)

  5. Dit verhaal geeft precies de reden aan dat ik, na 34 jaar onderwijs, na een 2de burn-out tot pre pensioen werd gedreven…….zo sneu voor die lieve kleuters! Dit moet stoppen!!

    • Och wat ontzettend verdrietig!! Dit moet zeker stoppen.

  6. Beste Henriëtte,

    Wat een goede observatie. Een kans voor Puck, juf Willeke en de andere kinderen in de klas!
    Het onderwijs moet inderdaad om, maar dat is niet alleen een taak vanuit den Haag.
    Wie zegt dat kinderen allemaal hetzelfde vouwwerkje moeten maken? Niet de minister van onderwijs hoor….
    Ik zag het laatst ook op PO in actie voorbij komen, een leerkracht die eens kritisch reflecteerde op zichzelf en tot de conclusie kwam: we doen het óók zélf!
    Door als leerkracht bewust om te gaan met de inhoud van je les en deze passend te maken bij de ontwikkelingsleeftijd van de kinderen kun je al veel stress weghalen. Stop met dingen doen, omdat ze nou eenmaal zo moeten….
    Stop met “moeten”.
    Verdiep je in wat de inspectie werkelijk verwacht en ga hierover in gesprek met je leidinggevenden, er kan véél meer dan je denkt!

    • Wauw wat geweldig!! Ik ben het hier volledig mee eens. Ik spreek regelmatig met bestuurders en als je de uitzending van Brandpunt hebt gevolgd over de inspectie dan hoor je hen ook zeggen:”zolang je goed kunt onderbouwen waar je mee bezig bent, is dat prima en dan doe je het mooi op de manier die bij je past.” Ik hoor hen precies hetzelfde zeggen:’de leerkracht doet het zichzelf aan.’ Dank je voor deze prachtige terugkoppeling.

  7. Dit stuk geeft precies aan waarom wij onze dochters van school lieten wisselen. Onze jongste dochter is slechts 7 jaar oud en nu al volledig afgeschreven in het reguliere onderwijs. Na 6 weken op de nieuwe school een kind dat weer met plezier naar school gaat. Een kind dat blijkt een beelddenker te zijn i.p.v. zwakbegaafd.

    • Dag Esmé,
      Tjonge dat is heftig zeg. Blij voor jullie dat je kind nu gezien wordt en op de juiste manier ondersteuning krijgt.

  8. Het ergste is dat dit al heel lang aan de gang is. Toen mijn jongste zoon zes was (Dat is inmiddels al 18 jaar geleden) kwam ik eens onverwacht op zijn school. Het viel mij toen op dat de juf op een stoel zat met een grote map op de knieën waarop ze niets anders deed dan aantekeningen maken. De kinderen waren ondertussen bezig met lezen, en een andere groep met tekenen. toen ik op een ouderavond de jufg vroeg wat ze nou allemaal aan het doen was kreeg ik als antwoord dat ze van alle kinderen in de klas moest bijhouden wat ze aan het doen zijn en wat voor resultaten de kinderen haalden. De juf liet mijn vrouw en mij de map zien en wat er allemaal voor aantekeningen en grafieken in stonden. De juf vertelde dat ze altijd blij was als het pauze was, want dan hoefde zij die dikke map niet op schoot te hebben.
    Ik heb de juf gevraagd of zij wel wist waar ze mee bezig was. Naar mijn idee werden de kinderen heel nerveus van al dat geschrijf van haar. Ze moest meer dingen doen met de kinderen in plaats van ze observeren.

    • Dag Henk,
      Het bijhouden van vorderingen/ontwikkeling is belangrijk maar dat hoeft inderdaad niet de hele dag. Het is inderdaad belangrijk om juist verbinding te maken met de kinderen.

  9. Hallo Henriette,
    dankjewel voor dit artikel.
    Ik voel aan dat Puck misschien wel een hooggevoelig kind is.

    Ik denk dat het goed zou zijn als leerkrachten zouden leren hoe best om te gaan met hooggevoelige kinderen. Deze kinderen voelen de prikkels veel sterker binnenkomen in hun systeem en voelen zich sneller overweldigd.
    Hooggevoeligheid komt natuurlijk met zijn gaven – intuitie, diep denken, diep voelen; maar ook met uitdagingen zoals sneller overweldigd en moe zijn etc. Dit wordt nog meer uitgesproken als het kind ook empatisch is en de energie van anderen aanvoelt en niet meer weet of het nu van hem/haar is of van iemand anders.

    • Dag Inge,
      Puck is inderdaad hooggevoelig en zeer empathisch. In dat kader begeleid ik haar en haar ouders.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *