De 6 typen hoogbegaafden op school

Hoe weet je of een kind hoogbegaafd is? Daarvoor kun je kijken naar het IQ, de schoolprestaties, creatief gedrag en beoordelingen door ouders en school. Je kunt een capaciteitenonderzoek laten afnemen. Maar realiseer je wel dat  zo’n test erg kostbaar en tijdrovend  is. Bovendien is het een momentopname.

Als je al weet dat er sprake is van een cognitief talent, laat dan geen tijd verloren gaan aan de discussie ‘wel of niet hoogbegaafd.’ Onderzoek samen wat het kind nodig heeft om zich optimaal te ontwikkelen. Smart-EASE helpt daar graag bij.

IK TWIJFEL OF MIJN KIND WEL ECHT HOOGBEGAAFD IS

Zes typen hoogbegaafde leerlingen

Op grond van jarenlange ervaring in de vorm van observaties, interviews en literatuuronderzoek hebben Betts & Neihart (1988; 2010) zes profielen opgesteld. Deze profielen verschaffen informatie over gedrag, gevoelens en behoeften van verschillende typen (hoog)begaafde en getalenteerde leerlingen. Ze dienen als basis voor een theoretisch concept van waaruit inzicht verschaft kan worden. Dit leidt tot een beter begrip en is van belang voor het stimuleren van persoonlijke groei op cognitief, sociaal en emotioneel gebied.

  • de succesvolle leerling: levert goede prestaties, is perfectionistisch, vermijdt risico en zoekt bevestiging van de leerkracht
  • de uitdagende leerling: is creatief, komt op voor eigen opvattingen, is competitief, heeft grote stemmingswisselingen en is eerlijk en direct
  • de onderduikende leerling: ontkent zijn/haar begaafdheid, vermijdt uitdaging, zoekt sociale acceptatie en wisselt in vriendschappen
  • de drop-out: is creatief, neemt onregelmatig deel aan het onderwijs, zoekt buitenschoolse uitdaging, isoleert zichzelf, verstoort, presteert gemiddeld of ondergemiddeld en bekritiseert zichzelf en anderen
  • de leerling met leer- en/of gedragsproblemen: werkt inconsistent, presteert gemiddeld of ondergemiddeld, verstoort en reageert af
  • de zelfstandige leerling: heeft goede sociale vaardigheden, werkt zelfstandig, ontwikkelt eigen doelen, werkt zonder bevestiging, is creatief, komt op voor eigen opvattingen en neemt risico

Uitdaging – de oplossing?

Ouders en leerkrachten van hoogbegaafde kinderen zijn het niet altijd met elkaar eens over hoogbegaafdheid. Als er conflicten zijn, gaat het vaak om de te bereiken doelen en de middelen die hiervoor worden ingezet.

Uitdaging bieden wordt vaak gezien als dé oplossing voor hoogbegaafden. Maar in veel gevallen blijkt de situatie alleen maar te verslechteren. De verklaring hiervoor zit hem in de scherpe scheiding bij hoogbegaafde kinderen (en volwassenen) tussen de intrinsieke motivatie en wat daarbuiten valt. Hierdoor worden binnen interessegebieden fantastische resultaten behaald, maar daarbuiten zeer matige.

Vicieuze cirkel

Wanneer een leerkracht, ouder of begeleider kiest voor uitdaging buiten het interessegebied, zie je vaak dat het kind vastloopt. Bijna automatisch stap je dan over op een gebied waar het kind zich wel laat uitdagen – de eigen interessegebieden dus. Het kind ontwikkelt zich daarbinnen enorm snel en zo wordt het gat tussen die interesse en andere gebieden alleen maar groter. Met de prestaties daalt ook de inzet en zo ontstaat een vicieuze cirkel. Het gevolg is dan al gauw dat je de leerling toch maar weer uitdaging binnen zijn interessegebied geeft.

Gemeenschappelijke doelen

Om hoogbegaafde kinderen effectief te begeleiden zonder elkaar tegen te werken, moeten leerkrachten, ouders en directie het eens zijn over de volgende zes doelen van onderwijs aan hoogbegaafden:

1. Een gelukkige leerling

De meeste ouders geven aan dat ze graag willen dat hun kind gelukkig is. Dat is dan ook waarom veel leerkrachten zich willen scholen in onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen. Ze vinden het belangrijk om deze specifieke doelgroep een fijne basisschooltijd te geven.

2. Een productieve leerling

Het is belangrijk dat een leerling zowel binnen als buiten de eigen interessegebieden productief is en vanuit een zelfstandige werkhouding problemen en uitdagingen aanpakt.

3. Kerndoelen behalen

Volgens het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen moeten leerlingen voldoen aan een aantal kerndoelen, bijvoorbeeld op het gebied van taal, rekenen en wereldoriëntatie. Een groot deel van deze kerndoelen sluit niet aan bij de intrinsieke motivatie van hoogbegaafde leerlingen. Door eerst stil te staan bij hoe je alle leerlingen in de klas gelukkig en productief krijgt, kun je ook met succes aan de kerndoelen werken.

4. Plusdoelen behalen

Met plusdoelen bedoelen we alle doelen die leiden tot verrijking en verdieping en er zo voor zorgen dat hoogbegaafde leerlingen hun talenten kunnen ontplooien.

5. Heldere communicatie

Communicatie over deze doelen is erg belangrijk: wees als ouder duidelijk in wat je wilt en wees als leerkracht duidelijk in wat je kunt bieden. Als je als leerkracht aangeeft dat je als eerste staat voor het geluk van de leerling, dan voor de productiviteit en dat daarna de overige doelen komen, weten ouders waar ze aan toe zijn. Ouders kunnen dan zelf bepalen of dat aansluit bij hun verwachtingen. Zorg voor korte lijntjes: kinderen kunnen namelijk soms met een bepaalde beleving van de situatie thuiskomen. Soms is de beleving anders dan de werkelijkheid. Komt het kind geëmotioneerd thuis, dan is het belangrijk dat je als ouders rustig blijft want voor je het weet wordt die mug een olifant. Kalmeer je kind, benoem zijn emotie, toon begrip en informeer vervolgens bij de leerkracht wat nou precies het voorval was. Dit voorkomt dat zaken groter worden gemaakt dan ze uiteindelijk zijn. Dit geldt uiteraard ook voor de leerkracht. Ga voor de feiten en niet voor de aannames.

6. Nauwe samenwerking

Zorg dat je als leerkracht bij de begeleiding van een kind goed samenwerkt met de ouders. Als jullie op één lijn zitten, voorkom je dat deze slimme kinderen ‘de muizengaatjes’ vinden en in het slechtste geval jullie tegen elkaar uitspelen. Als je afspraken maakt is het heel belangrijk om deze met ouders af te stemmen. Op die manier kunnen de ouders de leerkracht steunen in de aanpak. Je zult zien dat het kind veel sneller de gewenste stappen gaat zetten.

Boeken over hoogbegaafdheid voor leerkrachten

Ben jij leerkracht en vind je goed omgaan met de hoogbegaafde kinderen in je klas nog een hele uitdaging? Dan kan ik je deze boeken over hoogbegaafdheid vanuit het perspectief van de leerkracht aanraden.

Smart-EASE helpt

Lukt het ondanks alle positieve intenties niet om tot goede interventies te komen? Of blijkt het lastig om de stappen die genomen moeten worden, te prioriteren? Informeer dan eens wat Smart-EASE voor je kan betekenen. De visie van Smart-EASE is dat niet alleen het kind maar ook de ouders en de leerkracht zich prettig moeten voelen tijdens een leer- en veranderingsproces.

Maak nu een afspraak