Een onder- of overprikkeld kind kalmeren in 6 stappen

“Moet je nou toch eens kijken wat Linde voor een ontwikkeling heeft doorgemaakt.” Meester Joep laat mij de grafiek van de Cito-scores zien. Inderdaad zeg, de lijn in de grafiek gaat als een raket omhoog. Wat een vooruitgang. Linde is nou echt een prachtig voorbeeld van wat welbevinden kan doen met de schoolprestaties. Maar dat was een tijd geleden wel anders.

Overprikkeling in de praktijk: Linde

“Linde bepaalt de sfeer in de klas. Ze roept door instructies heen. Tijdens het zelfstandig werken hoor ik haar de hele tijd zuchten. En als ik vraag wat er is dan krijg ik een knorrig antwoord. Dat accepteer ik natuurlijk niet. Er zijn grenzen. Als ik haar op haar gedrag aanspreek dan hangt ze ineens de clown uit en voor je het weet heeft ze de lachers op haar hand. Ouders vertellen dat ze pienter is maar ik moet eerlijk zeggen dat ik dat niet terug zie in de resultaten……”
Ik voel de onmacht van meester Joep.

Ik maak een afspraak met Linde en haar ouders. Als ik haar een hand geef, trekt ze grimassen en stelt ze zich voor met een andere naam. Als ik vraag of ze het spannend vindt, slaakt ze een diepe zucht en nu zie ik de echte Linde. Ik laat haar rustig de ruimte verkennen en voor ik het weet is het ijs gebroken.

Prikkelgevoelig en snel overweldigd

Linde is een pienter meisje dat de lat hoog legt voor zichzelf. Ze wil het graag allemaal goed doen en de dingen het liefst in één keer kunnen. Aan oefenen heeft ze een bloedhekel.  Ze is prikkelgevoelig maar ook een echte prikkelzoeker.  Een heel lief maar intens meisje. Haar ‘gevoelsemmertje’ zit zo vol. Op het moment dat ze iets moet doen wat niet in één keer lukt, zijn de rapen gaar: paniek slaat toe en als reactie toont ze haar frustratie. Op het moment dat haar omgeving grenzen stelt en haar aanspreekt op het gedrag dan gaat ze de discussie aan of hangt ze de clown uit. Het wordt me duidelijk dat Linde  nog niet helemaal kan duiden waar haar boze gevoel vandaan komt. Laat staan dat ze kan verwoorden wat ze nodig heeft.

De tips om een onder- of overprikkeld kind te kalmeren

Ik bespreek met Joep en de ouders van Linde wat ik heb waargenomen. En dit zijn een paar adviezen die ik met hen besproken heb:

Stap 1: wat neem je waar?

Probeer een vertaalslag te maken van het gedrag. Wat probeert het kind je duidelijk te maken?

  • Is het kind over- of onderprikkeld?
  • Begrijpt ze de opdracht niet? Is mijn instructie wel duidelijk genoeg?
  • Of is de opdracht te makkelijk?
  • Zit er teveel herhaling in?

Stap 2: zorg dat je zelf eerst kalmeert

Het is belangrijk om te beseffen dat het kind dit gedrag niet vertoont om jou als leerkracht dwars te zitten. Dit gedrag komt ergens uit voort. Dit kun je makkelijker onderzoeken als je zelf rustig blijft.

Zorg dus eerst dat je zelf rustig wordt. Je zit nu in rood maar zorg dat je weer in groen komt. In het vliegtuig zie je niet voor niets: ‘ouders zuurstofkapjes eerst.’ Nou, dit geldt ook voor leerkrachten. Voel je zelf nog de paniek en de onmacht dan zal het kind dat ook voelen en wordt het gedrag versterkt. Let dus op je ademhaling. Let op de spreektoonhoogte en de mimiek.: rustig en ontspannen (keep calm).

Stap 3: erken het gevoel

Maak contact (ga op ooghoogte zitten) en vertel wat je ziet en erken het gevoel maar blijf wel authentiek: ”ik zie dat je erg boos bent. Tjonge, dat is vervelend zeg.” Door het gevoel te benoemen leert Linde direct welk woord er bij dit gevoel hoort.

Stap 4: blijf uit de dramadriehoek

Linde laat negatief gedrag zien en voor je het weet zit meester Joep in de rol van de aanklager.
In plaats daarvan kan Joep beter vragen  wat Linde nodig heeft. (een knuffel, rust, even uitrazen op een rustig plekje enz.)
Als het kind nog even moet ‘uitrazen’ laat het even. Zorg wel dat het kind en de omgeving niet in gevaar komt. Blijf zelf rustig.

Stap 5: Is het kind gekalmeerd benoem dan kort wat je zag.

“Tjonge, ik zag dat je boos was. Vervelend voor je. Hoe kwam dat?” Soms kan het zijn dat het kind niet goed weet waardoor het kwam. Maak er geen drama van. Humor wil ook wel helpen. Sommige kinderen hebben even prutteltijd nodig om woorden te vinden. Geef ze de ruimte en geef aan dat je bijvoorbeeld over 15 minuten terugkomt.

Stap 6: betrek het kind bij het vinden van een oplossing

Laat het kind eerst zelf nadenken over een oplossing.
Sommige kinderen weten direct geen oplossing. Laat het dan even los. Als er een acute oplossing nodig is en het kind weet geen oplossing, dan bied jij twee keuzes. Kan het kind niet kiezen dan maak jij de keuze. Dit geeft duidelijkheid en veiligheid.

Tips voor de communicatie:

  • Spreek rustig en neutraal.
  • Hou het kort en bondig.
  • Voorkom twijfeltaal (zorg dus dat je goed weet wat je wilt maar blijf neutraal in emotie.)
  • Er kunnen uiteraard situaties zijn dat je het zelf ook niet meer weet. Geef dat dan aan: “Ik heb nu ook geen oplossing. Ik vind het vervelend maar we laten het voor nu even los.” Soms is het goed om dan zelf echt even fysiek afstand te nemen want de kans is groot dat het kind nog even napruttelt. Geef hier geen aandacht aan.

De sleutel tot succes

Zowel de ouders als juf geven aan dat Linde door deze benadering veel beter kan verwoorden wat het probleem is. Ze weet nu ook dat ze zelf een keuze kan maken en doet dit ook. Ze vraagt sneller om hulp als ze vastloopt.
Joep: “Ik ben me ontzettend bewust geworden van mijn eigen gevoel. Ik nam het boze gedrag van Linde in eerste instantie heel persoonlijk op. Ik reageerde vaak erg geïrriteerd. Door zelf kalm te blijven en het gedrag vooral te zien als uiting van frustratie, merk ik dat Linde zelf zoveel rustiger wordt. De sleutel tot succes is vooral dat ik kalm en neutraal benoem wat ik zie. Ik zie dat het ook effect heeft op andere leerlingen.”

Leestip:

Praktische hulpmiddelen:

De namen in dit blog zijn uit privacy-oogpunt gefingeerd.

Herken jij je kind of leerling in Linde? Wil je weten wat er nog meer kan helpen als je hoogbegaafde kind gefrustreerd raakt? Neem dan eens contact op.

Maak nu een afspraak

Is jouw kind op school een engeltje maar thuis niet te genieten? Lees dan ook het verhaal van Daan.

Vond je dit nuttig? Dan kun je het delen!
Geplaatst in Blog, Gedrag en emoties, Gedrag en opvoeding, Hooggevoeligheid, Uit de praktijk.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *