‘Had mijn kind maar een leerkracht die hem beter begreep,” hoor ik ouders van hoogbegaafde en hooggevoelige kinderen vaak verzuchten. Ik begrijp deze ouders goed: je vertrouwt je grootste ‘goed’ toe aan iemand anders en dan is het uitermate belangrijk dat je kind zich veilig en begrepen voelt. Vooral als kinderen nog op een leeftijd zijn waarop ze hun gevoel, wensen en grenzen nog niet zo goed kunnen verwoorden. Zeker in dat geval is een leerkracht die aanvoelt wat je kind nodig heeft, goud waard.
Ik ga er vanuit dat elke leerkracht zijn of haar best doet om een veilige haven te creëren voor een kind. Maar ook al doet een leerkracht nog zo zijn of haar best, hij of zij brengt ‘zichzelf mee’ in de professie. Uiteindelijk is een leerkracht ook kind geweest en opgevoed met bepaalde overtuigingen. Dit in combinatie met de persoonlijkheidseigenschappen en de leer- en levenservaring maakt wie je bent. En dan kan het zijn dat dit niet helemaal aansluit bij de behoefte van een kind. Dit is voor beide partijen een gemiste kans.
Lampjes uitschakelen
In zijn boek ‘Kinderen zijn geen puppy’s’ schrijft auteur Jürgen Peeters heel terecht dat we in een cultuur leven waarin het gebruikelijk is lichaam en emoties het zwijgen op de leggen. ‘We moeten vooral rationeel zijn. We negeren signalen van ons lichaam. Gaat er een waarschuwingslampje aan dan zijn we geneigd om dit gewoon uit te schakelen. Ironisch genoeg zouden we dat nooit bij onze auto doen,’ aldus Peeters.
Hoogbegaafde en hooggevoelige kinderen hebben een intense beleving (emoties, zintuigelijke waarneming). Als ze het gevoel hebben dat ze niet gezien worden of dat er iemand over hun gevoel heen gaat, dan leidt dat veelal tot een stressreactie. Jonge kinderen laten hun gevoel vaak zien via hun gedrag.
Kijken achter gedrag
Gedrag is communicatie. Maar in de praktijk zie ik vaak dat er er niet gezocht wordt naar de reden àchter het gedrag. Gedrag zou voor ons als opvoeders en begeleiders ook gezien moeten worden als een waarschuwingslampje. We zouden vervolgens naar de oorzaak van het gedrag moeten zoeken en niet, zoals nu nog zo vaak gebeurt, het gedrag aanpakken met straffen of belonen.
Enkele weken voordat ons land door de Coronacrisis in een lockdown ging, mocht ik observeren in groep 3 van een ontzettend lieve juf. Ik noem haar uit het oogpunt van privacy ‘juf Daisy’. Deze juf ziet de waarschuwingslampjes bij haar leerling maar ook bij zichzelf. Hoe ze hiermee omgaat, lees je hier:
Uit de praktijk: juf Daisy
Terwijl de storm ‘Ciara’ over ons land raast, maak ik net voor de krokusvakantie een afspraak met juf Daisy voor een observatie van een leerling.
Als ik de klas binnenkom, voel en zie ik de onrust bij de kinderen. Het lijkt wel of Ciara ook invloed heeft op hun welzijn.
Juf Daisy fluistert me in dat ze het wel spannend vindt dat ik kom observeren. Ik merk aan alles dat dit een juf is die het erg graag goed wil doen. Waarop ik mijn best doe om haar gerust te stellen.
Voorspelbaarheid, structuur en humor
Er hangt een plezierige sfeer in de klas. Al snel zie ik dat juf Daisy geen enkele reden heeft om onzeker te zijn. Het is een juf die voorspelbaarheid en structuur biedt en dit van tijd tot tijd mooi afwisselt met wat humor.
Een harde knal
Op het moment dat ze een verhaal voorleest, worden we plotseling opgeschrikt door een harde knal die opgevolgd wordt door een huilbui. De huilende jongen legt een gebroken lineaal op de tafel. Juf Daisy blijft heel kalm. Ondertussen gaan er al heel wat beschuldigende vingertjes van klasgenootjes naar het huilende jongetje. “Ach, ik zie dat je zelf geschrokken bent van de knal hè? Wat vervelend. Kom maar even bij me met de lineaal.” Deze woorden hebben een kalmerende werking op het jongetje. Hij droogt zijn tranen en loopt rustig naar de juf.
Kalmte en erkenning
Juf Daisy vervolgt: “Gaat het weer een beetje? Je was met de lineaal aan het spelen hè? Het jongetje knikt bevestigend en vertelt dat het helemaal niet zijn bedoeling was om de lineaal te breken. “Ik snap dat dit niet je bedoeling was,” zegt Daisy rustig. Ze laat de lineaal aan de kinderen zien en legt uit dat als je ergens mee wilt friemelen tijdens het luisteren, je beter voor een ander voorwerp kunt kiezen. Het jongetje gaat zichtbaar opgelucht naar zijn plekje.
En zo zijn er die middag nog meer voorvallen waarin juf Daisy de emoties van de kinderen reguleert. En het mooie is dat ze haar eigen gevoel ook niet negeert. Daisy merkt namelijk op een gegeven moment dat ze haar doel moet bijstellen. Ze had namelijk een aantal activiteiten gepland omwille van het feit dat ik kwam observeren. Eigenlijk tegen beter weten in. En zo ontstond er steeds meer onrust in de klas.
Daisy vertelt me dat ze nu toch even haar hart volgt en een activiteit gaat doen waarvan zij denkt dat de kinderen zich beter gaan focussen. Ik kan niets anders zeggen dan dat ik dit alleen maar erg waardeer.
En al snel keert de rust helemaal terug.
Een innerlijk Kompas
Waarom wilde ik mijn ervaring met deze leerkracht zo graag delen? Deze jonge juf luistert naar haar innerlijke kompas. En daar boffen die kinderen mee.
- Ze straalt rust uit.
- Deze juf observeert heel erg goed.
- In panieksituaties zie je dat ze eerst even zwijgt en zichzelf kalmeert.
- Daisy gaat even mee in de emotiekuil door het gevoel van de leerling te benoemen.
- Ze oordeelt niet, ze verplaatst zich in het jongetje.
- Daisy maakt van het ongelukje een leermomentje.
- Ze is flexibel.
- Daisy beschikt over probleemoplossende vaardigheden.
- Ze volgt haar hart.
Kortom, het gevoel bij de kinderen wordt erkend en herkend. De kinderen leren dat dit gevoel er mag zijn. Daisy ondertitelt het gevoel en hierdoor leren deze jonge kinderen woorden te geven aan het gevoel. En doordat Daisy eerst zichzelf kalmeert, kan ze ook haar leerlingen kalmeren en blijft het rustig is de klas. Een prachtige basis om te leren omgaan met tegenslag.
Dus als ik het heb over een leerkracht die de emoties van een kind goed herkent en begrijpt, dan heb ik het over ‘een juf of meester’ zoals Daisy. En zo’n leerkracht gun ik ieder kind.