‘Verdraaid onderwijs’
Systemen, regels, procedures: in veel organisaties lijken die geen middel maar het doel. Wouter Hart noemt ze, in zijn gelijknamige boek, ‘verdraaide organisaties.’ Volgens Hart knopen zij de wereld aan elkaar met systemen, beleid en monitoringsgegevens. “Ze gaan ervan uit dat deze ervoor zorgen dat mensen de goede dingen gaan doen. Er lekt veel energie en aandacht weg in dat soort systemen, ze kosten enorm veel tijd en geld en de focus ligt op dingen die slechts indirect belangrijk zijn,” aldus Hart. Hij betrekt dit ook op scholen. Het beleid en de regels krijgen voorrang op het welzijn en de leerbehoefte van het kind. Deze ervaring hadden we ook met Marin en Rob.
Uit de praktijk: Marin en Rob
“Dus jij vindt dat ik de Citotoetsen maar even moet loslaten? Hoe moet ik dat verkopen aan de inspectie,” Wim, de leerkracht van Marin kijkt mij bijna wanhopig aan.
Marin is een leerling van groep 5. Zij zit momenteel niet lekker in haar vel. Marin is erg gevoelig voor de dynamiek in de klas. Zij wil het allemaal graag heel goed doen; ze legt de lat hoog voor zichzelf. Als de leerkracht boos is op een ander kind dan trekt zij zich dit persoonlijk aan. Ze is gauw afgeleid en krijgt daardoor haar werk niet op tijd af. Wim geeft haar werk mee naar huis. De moeder van Marin wil met haar dochter aan de slag maar dat lukt echt niet meer; Marin is oververmoeid en gefrustreerd.
“Nee, de Citoresultaten van Rob laten te wensen over. Volgens ons beleid worden er alleen kinderen tot de plusklas toegelaten die voor de kernvakken 1+scores halen.” Marijke, de intern begeleider is onverbiddelijk.
Rob zit in groep 6 en laat sinds het begin van dit schooljaar een slechte werkhouding zien. Zijn ouders krijgen hem met moeite naar school. In de vakanties zien ze weer de ‘oude’ Rob terug: nieuwsgierig, energiek en humoristisch. Vorig jaar, bij leerkracht Joep, ging het heel goed. Joep begreep Rob als geen ander. Hij zorgde regelmatig voor uitdagend werk en gaf Rob de ruimte om ook eens af en toe iets met zijn handen te doen als hij klaar was. Met het vooruitzicht op een plusklas in groep 6, kon het er alleen maar beter op worden, dachten zijn ouders. Maar niets bleek minder waar. Rob heeft nu een juf die een wat andere aanpak heeft dan haar collega. Ze is erg van de regels en heeft Cito in een hoog vaandel. Rob had van het begin af aan geen klik met haar. Zijn motivatie nam steeds meer af. Zijn basiswerk kreeg hij niet meer af waardoor hij ook niet meer aan het pluswerk toe kwam.
Passend aanbod
Marin zat niet goed in haar vel en moest duidelijk op adem komen. Wat zou haar gaan helpen: druk van de ketel, even weer landen. Daarbij helpt uiteraard een goede verbinding met de leerkracht. Leerkracht Wim begreep mijn woorden uitstekend maar hij was heel eerlijk over de druk die hij dan zou voelen van bovenaf. Hij moest dit toch echt eerst even overleggen met de directie.
De ouders van Rob zagen ‘de plusklas’ als oplossing voor het motivatieprobleem van hun zoon. Door de uitdaging zou hij beter in zijn vel komen te zitten en daardoor reserves kunnen opbouwen om ook te voldoen aan de eisen van het basiswerk. Ten slotte had hij het vorig schooljaar bewezen wat hij waard was; toen waren de Citoresultaten uitstekend. Maar nee, de intern begeleider zag dit verband niet en wil dat hij eerst betere prestaties laat zien in het basiswerk.
Zowel bij Marin als bij Rob krijgen de regels en het beleid voorrang op het welzijn van het kind; ‘een verdraaide organisatie.
Een verdraaide organisatie
Terug naar Wouter Hart. Hart geeft aan de hand van een basismodel een verklaring van ‘verdraaide organisaties.’
afbeelding:Verdraaide organisaties
In de middelste cirkel van het schematische model staat: bedoeling. Dat is het hart van de organisatie; wat heeft een leerling nodig om zich te ontwikkelen zodat hij gelukkig en productief wordt en resultaten laat zien die bij het talent van het kind passen. En wat heeft een leerkracht nodig om zijn werk plezierig en goed te kunnen doen. De cirkel eromheen bevat: leefwereld. Daarin leven en werken leerkrachten/ directie en nemen ze beslissingen. De buitenste cirkel is de systeemwereld. Die bevat beleid, afspraken, regels en procedures, om wat erin opgesloten is meetbaar te maken en wat zich binnenin voltrekt systematisch te laten verlopen. Wat écht telt, zit in de kern, dus dat zou steeds het startpunt van het denken moeten zijn en dan kan de systeemwereld enorm ondersteunend zijn. (Bron: verdraaide organisaties, Wouter Hart)
Afrekencultuur werkt verlammend
Hoge Citoscores zeggen niets over onderwijskwaliteit en of een kind goed voorbereid is op de toekomst. De reden waarom leerkrachten ooit voor het onderwijs hebben gekozen – bijdrage leveren aan het welzijn en de ontwikkeling van het kind- wordt ondergesneeuwd door de regels en de afrekencultuur. Dus één van de dingen die de minister van onderwijs en inspectie kan doen, is zorgen dat Citoscores niet belangrijker worden gemaakt dan ze zijn. Persoonlijk zou ik Cito afschaffen en onderzoeken of we op een verantwoorde en eerlijke manier opbrengsten kunnen meten. Maar goed, dat ter zijde.
Kijk je naar wat kinderen en leerkrachten nodig hebben om betere leerprestaties te leveren dan zit dat vooral in plezier, verbinding en betekenisgeving.
Hoe is het nu met Rob en Marin
De ouders van Marin hebben een goed gesprek gehad met de directeur. Hij zag gelukkig de noodzaak van ‘het loslaten van toetsen’ in. Hij wist Wim gerust te stellen dat wanneer een school de werkwijze kan onderbouwen, de inspectie echt wel te overtuigen is. Marin ontspant en leerkracht Wim ook. Wim neemt deze leerervaring mee naar de toekomst.
De ouders van Rob hebben na vele gesprekken met de directie, gekozen voor het geluk van hun zoon en gezocht naar een school die uitgaat van wat een kind nodig heeft; dus waarbij de denkrichting volgens het model van binnen naar buiten is.
Meer weten:
De verdraaide organisatie door Wouter Hart
Herken je de praktijkverhalen van Rob en Marin en heb je vragen met betrekking tot je eigen kind, neem gerust contact op: info@smartease.nl of bel: 0621486083
Uit privacy-overwegingen zijn de namen van de genoemde personen gefingeerd.
