“Nee, ze laat het nog niet zien in de klas,” hoor ik leerkrachten vaak zeggen als ik hen spreek over de leerbehoeftes van een (vermoedelijk) hoogbegaafd kind. Bij mij rijst dan direct de vraag ‘wat wil je zien?’ In een 1-op-1-gesprekje en tijdens de les wordt toch vaak al duidelijk wat een kind in z’n mars heeft?! In de manier waarop hoogbegaafde kinderen hun gedachten onder woorden brengen, de ruime woordenschat, verbanden leggen en kritische vragen stellen vallen ze toch al op? Of toch niet?!
Bij de tienjarige Anne zag de leerkracht (nog) niet wat ik wel zag. Hoe dat kwam, vertel ik je hier:
Uit de praktijk: Anne
De ouders van Anne hebben een afspraak met me gemaakt omdat hun dochter Anne (10) met grote weerstand naar school gaat. Ze geeft aan dat hetgeen ze leert absoluut niet uitdagend is.
Anne weet heel goed te verwoorden wanneer iets uitdagend is voor haar: “dat is niet alleen maar moeilijk werk. Ik krijg namelijk al pluswerk en hogere denkorde-opdrachten. Elke dag is zo voorspelbaar. En dat is saai. Ik houd van avontuur. Ik wil graag zelf dingen uitpluizen en dan niet alleen maar dingen ontdekken in boeken maar ik wil ook zien hoe iets werkt of hoe je iets maakt.”
Vaststaande overtuigingen
Terwijl Anne dit in hoog tempo vertelt, zie ik haar ogen glimmen.
Ik vraag haar vervolgens of ze dit al met haar leerkracht heeft besproken. Nu kijkt ze ernstig, zucht even en vervolgt: “Nee eigenlijk nog niet. Ik zeg eigenlijk niet zoveel in de klas. In de klas geldt de regel dat als je vragen hebt, je het blokje op rood mag zetten. Ik heb nooit vragen. Bovendien zie ik dat juf het erg druk heeft met de kinderen die het blokje wel op rood hebben staan. En dan denk ik ‘ze heeft vast geen tijd’, ‘ze vindt het vast niet goed als ik met een voorstel kom’. Ja ik kan dan wel denken dat ik deze uitdaging nodig heb, maar misschien vindt ze mij niet slim genoeg”
En zo volgen er nog een aantal overtuigingen waardoor Anne zichzelf belemmert om met de juf in gesprek te gaan.
Bang voor ‘gedoe’
Hoewel Anne echt het avontuur en de wilskracht in zich heeft is ze bang voor ‘gedoe’ met de leerkracht. Gevolg is dat ze thuis haar onvrede uit. Ouders willen een gelukkig kind en gaan vervolgens in gesprek. Juf geeft aan dat ze het kind al uitdaging biedt en niet weet hoe ze Anne nog meer uit kan dagen. Kortom, allemaal goede bedoelingen maar begrijpen we elkaar wel goed?! Want zoals je leest verstaat Anne onder uitdaging en leerplezier heel wat anders dan dat de juf haar biedt. Hoog tijd om ‘het gedoe’, voor zover dat aan de orde is, aan te gaan.
Niet-helpende gedachten
Hoewel Anne het erg spannend vindt, weet ik haar toch te motiveren om met de leerkracht in gesprek te gaan. Samen bereiden we het gesprek voor. Zo spontaan als Anne zojuist aan me heeft verteld wat haar behoefte is, zo timide is ze in het gesprek. Ik besluit even een ‘zijpaadje’ in te slaan om met haar te bespreken wat ik waarneem.
Wederom kan ze goed vertellen wat haar gedachten zijn. Als we even rustig de tijd hebben genomen om haar gedachten onder de loep te nemen, zie ik de oogjes weer glimmen. “Ik ga het doen,” zegt ze kordaat. ‘Ik ga een afspraak maken met juf. Eigenlijk vind ik dit ook wel ‘leuk’ spannend.”
Een verrassende afloop
De volgende sessie loopt Anne vol zelfvertrouwen de praktijkruimte binnen. “Het is gelukt. Juf werd helemaal niet boos. Ze vertelde dat ze heel erg opgelucht was dat ik zo goed kon vertellen wat ik bedoelde met uitdaging. Nu mag ik de komende week bedenken waar ik mee aan de slag wil en dan maakt juf tijd vrij in de weektaak om hiermee aan de slag te gaan. Ik heb er zoooooveel zin in. Ik heb wel 1000 ideeën,” zegt Anne opgewonden.
Een verrassende afloop met een succeservaring. Hoe mooi is dat?! Hierdoor heeft Anne geleerd dat haar gedachtes niet altijd kloppen en dat het helpend is als ze duidelijk verwoordt wat ze wil.
Wat hebben kinderen zoals Anne nodig om gezien te worden?
Anne is een stille, bescheiden leerling met een hoog verantwoordelijkheidsgevoel. Hoe zorg je ervoor dat kinderen zoals Anne gezien en gehoord worden? Hierbij enkele tips”
Tips voor leerkrachten:
- Zorg voor een veilige groep en een fijne sfeer.
- Voer wat vaker een individueel gesprek met kinderen zoals Anne: het hoeft niet altijd tijdens de les. Je kunt ook heel mooi een gelegenheid creëren tijdens de klassendienst of wanneer je samen naar de gymles loopt. Je zult merken dat gesprekjes dan wat ongedwongener verlopen.
- Zorg voor een open, uitnodigende houding: de manier waarop jij reageert op vragen van een kind kunnen net het verschil maken. Uiteraard zullen er momenten zijn waarop het stellen van een vraag niet uitkomt. Maar met de manier waarop je dat duidelijk maakt kun je het verschil maken.
- Sta open voor een experiment en stel je onderzoekend op: het kan zijn dat je leerling een verzoek heeft dat in jouw optiek niet haalbaar is. Roep dan niet direct ‘nee of ja-maar’. Waardeer het voorstel en kijk welke mogelijkheden er wel zijn. En laat het kind zelf ontdekken dat het gestelde doel of de wens misschien wat te hoog gegrepen is. Dit kan een mooie leerervaring zijn. En aan de andere kant kan het ook een leerervaring voor jou worden als achteraf blijft dat het gestelde doel toch haalbaar bleek. Laat je verrassen.
Tips voor ouders:
- Voorkom dat je direct in de oplossingsmodus schiet.
Je wilt waarschijnlijk heel graag dat je kind gezien wordt. Maar door direct in de oplossingsmodus te schieten ontneem je je kind het vertrouwen dat het zelf een oplossing kan vinden. - Stel vragen die het kind helpen de oplossing te vinden.
- Oefen het gesprekje met de leerkracht in een rollenspelletje.
- Zet eventueel een ander middel in om de drempel voor een gesprek met de leerkracht te verlagen.
Vindt je kind het moeilijk om aan de leerkracht te vertellen wat het nodig heeft, laat het kind net als Julia in mijn vorige blog, een briefje schrijven waarin het de behoeftes kenbaar maakt. Op die manier geef je de leerkracht de gelegenheid om er even over na te denken.
Er kunnen diverse redenen zijn waarom een leerling stil is in de klas. Wat die redenen zijn en wat je er als leerkracht aan kunt doen lees je in het boek van Anton Horeweg: Als je leerling stil is.
Ook ouders van stille kinderen zullen hierin veel herkenning vinden.
De namen in dit blog zijn uit het oogpunt van privacy gefingeerd.