Hoogbegaafd: waar wrijving is komt glans

ZO GA JE OM MET DE HEFTIGE EMOTIES VAN JE KIND

“Ik heb eindelijk het gevoel dat we weer een gezin zijn,” zegt Marion, de moeder van Jort. Ik kijk haar aan en ik zie de tranen opwellen in haar ogen. Ik snap haar emotie want nu ruim een jaar geleden was de situatie in huize Weldam heel anders. Er was veel spanning in het gezin. Jort had besloten om de Havo niet af te maken. Hij zat vaker thuis dan op school. Ouders Marion en Edward hadden samen met school en Jort een flinke hindernis te nemen. Maar na veel wrijving kwam er toch weer glans.  

Uit de praktijk: Jort

Het is nu alweer ruim anderhalf jaar geleden dat de ouders van Jort zich meldden. Zijn ouders maakten zich veel zorgen om hem. Hij wilde niet meer naar school en dat terwijl hij in het eindexamen jaar zat. Ondertussen bepaalde hij thuis behoorlijk de stemming.

Als een rode lap op een stier

Jort was leerplichtig. De zorgcoördinator zag gelukkig wel in dat het volgen van het vakkenpakket in deze fase niet meer zoveel zin had. De afspraak was dat Jort nog een aantal vakken naar keuze zou volgen. Echter Jort, kwam vaker niet dan wel op school. Zijn ouders en de zorgcoördinator besloten strengere grenzen te stellen maar dit werkte als een rode lap op een stier.

Autonomie

Jort kon in de gesprekken die ik met hem had heel goed vertellen waar de schoen wrong: hij had geen motivatie voor school en vond het zinloos om de tijd door te brengen met vakken waar hij toch niets mee ging doen. Hij had zijn pijlen al gericht op het MBO. Hij wilde de opleiding tot klassenassistent volgen. Jort wilde zelf zijn boontjes kunnen doppen. Hij was het getouwtrek van iedereen spuugzat. “Zodra ik 18 ben ga ik het huis uit en dan kan ik eindelijk mijn eigen ding doen!!,” waren letterlijk de woorden van Jort. In mijn verbeelding zag ik het woord ‘AUTONOMIE‘ in neon op zijn voorhoofd staan.

De teugels laten vieren en zorgen voor verbinding

Het werd me duidelijk dat Jort zich niet gehoord voelde. In de gesprekken die er volgden met ouders en school was mijn doel om Jort mee te laten denken in hoe we ervoor konden zorgen dat dit schooljaar op een zinvolle manier zou kunnen worden afgerond.

Voor school maar ook voor de ouders was het aanvankelijk wat onwennig om de teugels te laten vieren. In twee opzichten heel begrijpelijk: enerzijds omdat het script waarmee wij zijn opgevoed tegenstrijdig is met wat ik nu adviseerde. Velen van ons leerden van hun ouders dat kinderen hebben te luisteren naar hun ouders en gewoon moeten doen wat er van ze gevraagd wordt. En anderzijds was het voor Jort wel belangrijk om de juiste spanning op de teugels te zetten: zou je de teugels teveel loslaten dan gaf dit geen helder kader. Dat voelde ook weer onveilig voor Jort. En die onveiligheid resulteerde in enorme stressreacties waar de rest van het gezin ook weer last van had. Het vinden van de juiste balans bleek dus een flinke puzzel.

Het feit dat hij zich erkend en gehoord voelde, zorgde ervoor dat de deur naar verbinding geleidelijk aan weer openging. Waar Jort voorheen dreigde dat zodra hij 18 was onmiddellijk op kamers wilde, kalmeerde hij nu. 
We brachten samen met zijn ouders de route in kaart die hij wilde bewandelen.

Batterij opladen

In het proces naar het doel toe waren er steeds meer momenten dat Jort aanspreekbaar was en goed meedacht. Hierdoor konden de ouders hun batterij ook weer even opladen zodat ze beter bestand waren tegen de heftige discussies en de woede-aanvallen die er echt ook nog steeds waren. De ouders klampten zich vast aan de momenten waarin ze weer in verbinding waren met hun zoon.

Een vervolgopleiding met spiegels

In september van het afgelopen jaar kon Jort eindelijk beginnen aan de opleiding die hij voor ogen had: de opleiding tot klassenassistent.
Hoewel hij daar ook regelmatig voor uitdagingen kwam te staan die voor de nodige stress zorgden, bleek dit een schot in de roos. Jort had een fantastische mentor die zijn kwaliteiten erg goed zag. En dat voelde Jort want hij had enorm veel vertrouwen in de mentor en was daardoor ook gemotiveerd om door te zetten.

De kinderen die hij tijdens de eerste stage mocht begeleiden, lieten hem heel vaak in de spiegel kijken. Hij was er dit keer niet bang voor.
De stagebegeleiders leerden hem om te gaan met kritiek. Ze leerden Jort dat de kritiek niet persoonlijk bedoeld was.  Hij leerde van deze kinderen en de stagebegeleiders wat zijn ouders hem al jaren probeerden te leren maar wat maar niet binnen wilde komen.

Er komt weer glans

Enkele weken geleden kreeg ik van Marion, de moeder van Jort een appje dat Jort door was naar het tweede leerjaar. En dat ze graag weer een afspraak wilde maken. Dit keer om te vertellen hoe trots ze is op Jort. 

En nu zitten we vlak voor de vakantie samen aan tafel met tussen ons in het stageverslag van Jort. Een prachtig, eerlijk reflectieverslag van een jongen die heeft laten zien dat hij in staat is hindernissen te nemen door zich van tijd tot tijd kwetsbaar op te stellen. En dat laatste was zeker niet altijd makkelijk.

Ervaring delen

Marion is erg opgelucht. Ze vertelt dat ze een heel mooi gesprek heeft gehad met Jort n.a.v. het verslag. Marion: “Eén vraag van hem in dat gesprek emotioneert me nog steeds. Hij vroeg me: ‘Mam, wat was nou het moment waarop ik geen motivatie meer had?’ Die vraag emotioneert me zo omdat dat vlammetje om te willen leren en ontdekken, bij hem al heel vroeg doofde.” Ik ben me er tijdens dit proces van bewust geworden hoe dat kwam en ik zou dat heel graag met andere ouders, leerkrachten en hulpverleners willen delen.” 

Als ik voorstel om er een blog van te maken, begint Marion te stralen. Ze gaat er voor zitten en neemt me mee in de tijd:

Van nieuwsgierige peuter naar opstandig schoolkind

Marion vertelt: “Ik zag al heel vroeg dat Jort heel erg gevoelig was. Als hij in de box lag volgde hij met zijn ogen van alles wat er zich in de woonkamer afspeelde. Ik kon merken dat al die prikkels hem vaak teveel werden.

Jort ontwikkelde zich al snel tot een zeer welbespraakt mannetje. Als hij ergens het nut niet van inzag dan stak hij dat niet onder stoelen of banken.
Als ik hem het doel rustig uitlegde dan werd hij kalm en werkte hij mee.
Maar als ik me opgejaagd voelde door de priemende ogen van de juf of andere moeders, dan ging het mis: hij werd opstandig en weigerde om mee te werken.  Dus al gauw kreeg ik allemaal goed bedoelde adviezen van omstanders dat ik mijn zoon toch echt beter moest opvoeden. Dat bracht me erg in verwarring. Ik saboteerde mijn gevoel.”

Gedrag

Marion vervolgt: “Op school ging het al heel snel niet meer over zijn talent maar over zijn gedrag. Volgens juf had hij sociaal-emotioneel nog veel te leren. Het was beter dat zijn gedrag ook eens nader onder de loep genomen werd.

Jort liet steeds vaker zijn boosheid zien. Achteraf ook niet zo’n best moment om hem te testen want de Orthopedagoog zag heel duidelijk kenmerken van autisme. En met die diagnose en de bijbehorende adviezen gingen we weer naar huis.”

Stemmetje

Marion: “Ik deed mijn best om Jort veel voorspelbaarheid en structuur te geven. En op school deden ze dat ook. Ondertussen zag ik de motivatie om naar school te gaan op een steeds lager pitje komen bij Jort. En telkens hoorde ik dat stemmetje in me zeggen ‘we kijken wel naar zijn gedrag maar wat doen we nou met zijn talent?’ Want uit de test bleek ook dat er sprake van een hoge intelligentie. Maar dat kwam nooit ter sprake.”

Een antenne voor spanning

Ze vervolgt: “De schoolcarrière van Jort was er echt eentje met vallen en opstaan. Het gaf ook regelmatig spanningen tussen mij en Edward. Jort had een antenne voor de spanning tussen mij en mijn man. Achteraf gezien is het me duidelijk geworden dat zijn opstandige gedrag het gevolg was van de onenigheid tussen mij en Edward. 
Op de basisschool heeft hij welgeteld één leerkracht gehad die hem begreep. En dat was ook direct het jaar waarin  het beter ging met Jort en daardoor ook met ons. En dat zie ik nu pas.”

Autismebril en nieuwe inzichten

Het onderzoek dat destijds op de basisschool is afgenomen was op het moment dat hij slecht in zijn vel zat. Ik moet dan ook echt weer denken aan jouw vraag: “Was er sprake van autisme of autistische gedrag.” Dat heeft me echt aan het denken gezet. Door te kijken naar wat allemaal niet lukte, hebben we zijn sterke kanten verwaarloosd. En de situatie waarin we het afgelopen jaar zaten zorgde ervoor dat de omstanders, school en andere hulpverleners, daar ook op gingen acteren. Onbedoeld is hij vleugellam gemaakt. 

Jouw advies om hem opnieuw te laten testen, deed een heel ander licht schijnen op Jort. Ik wist dat hij slim was, maar zó slim?! Dat deed me beseffen dat wij hem als ouders meer vertrouwen moesten geven en hem veel meer eigenaar van zijn leerproces moesten maken.”

Heel spannend

“In het begin vond ik het heel spannend om hem los te laten. Maar goed zoals je destijds al zei: ‘we laten hem los maar we laten hem niet vallen’. Jort stelde het op kamers gaan gelukkig zelf nog even uit. Op die manier konden wij als ouders even aan het idee wennen. We konden ook even goed nadenken over hoe we hem hier het beste in konden begeleiden. Jort is namelijk een hele sterke onderhandelaar. ‘Alle deurtjes’ die dicht zitten weet hij open te krijgen. Het is zijn talent maar zeker ook zijn valkuil. Hij kan praten als brugman. En dat heeft ie niet van een vreemde,” vertelt Marion lachend.

Een duidelijk plan en geen twijfeltaal

Edward en ik hebben Jort vooraf gevraagd een budgetplan te maken. We hadden inmiddels geleerd om zelf als ouders ook even de rust te nemen om op een rijtje te zetten wat wij wilden. Zo waren we goed voorbereid en konden we zonder twijfeltaal ons plan bespreken. Want we wisten inmiddels dat twijfel Jort weer uitnodigde om in discussie te gaan.

Zwijgen

“De eerste reactie van Jort op ons plan, was weer heel heftig emotioneel. Een reactiepatroon dat we al jaren gewend waren van hem. Normaal gesproken hadden we daar al lang zelf weer heftig emotioneel op gereageerd. Nu deden we ons uiterste best om zelf kalm te blijven. En ik moet je zeggen dat dat niet makkelijk is als je zelf heel erg gevoelig bent. Ik was altijd geneigd om de woorden van Jort heel persoonlijk te nemen. Dit kan ik nu veel beter loskoppelen. Het gaat nog niet vanzelf maar al veel beter. 
Ik heb nu geleerd dat kalm blijven en even te zwijgen en zijn gevoel er te laten zijn, dooft het vuurtje heel erg snel,” vertel Marion trots.

Fouten maken en zelf oplossen

Ze vervolgt: “We hebben hem de kans gegeven om fouten te maken. Maar vooral ook de ruimte om het zelf op te lossen. Af en toe hielden we ons hart vast maar in die fase hebben we ook gezien dat Jort steeds vaker zijn intelligentie ging inzetten. Dat kwam vooral dat we ons bewust waren geworden van het reactiepatroon. Doordat wij rustig bleven, kalmeerde hij ook sneller.
Het vertrouwen van de mentor was hierin ook erg belangrijk.”

Een verstandige keuze

“Onze omgeving verklaarde ons in eerste instantie voor gek dat we ‘een jongen met zo’n hoge intelligentie’ naar een MBO-3 opleiding stuurden. We lieten ons nu niet meer door de mening van een ander beïnvloeden en vertrouwden ons gevoel.

We hadden geen betere keuze kunnen maken want op deze opleiding krijgt hij levenslessen. De kinderen spiegelen hem en leren hem om zichzelf te waarderen. We zien dat hij nu veel meer vertrouwen in zichzelf krijgt en zijn oude verdedigingsmechanisme van ‘in control willen zijn’ loslaat. Hij vaart nu steeds vaker op zijn eigen kompas,” zegt Marion met een zucht van verlichting.

De adviezen van Marion

Ik vraag Marion tot slot of ze kan samenvatten wat ze ouders en professionals wil meegeven. Dit is haar advies:

  • Ouders, luister naar je gevoel. 
  • Zet als volwassenen je ego en daarmee je vaststaande overtuigingen even opzij en luister oprecht: kinderen zoals Jort zijn kritisch en welbespraakt. Zie dit niet gelijk als brutaal gedrag. Ervaring leert dat als je echt naar hen luistert, het dwingende gedrag verandert. Realiseer je dat ze nog jong zijn en dat ze nog moeten leren om hun emoties te reguleren. Als jij kalm blijft lukt dat beter.
    Door echt te luisteren, krijg je een mooi spiegeltje voorgehouden. Durf erin te kijken.
  • Onderzoek de reden achter het gedrag. 
  • Kijk naar het talent in plaats van de tekorten.
    Nog even een extra voorbeeld ter illustratie: ik weet nog goed dat we Jort vorig jaar aanmeldden bij het MBO en dat de dame die al zijn gegevens doornam gelijk weer viel over het verslag van de basisschool. Het woord ‘autisme’ werkte als een magneet op haar brein. Hierdoor sprak ze haar twijfel uit richting Jort of hij ‘door deze beperking’ wel in staat zou zijn om klassenassistent te worden. Op dat moment kon ik het niet laten om haar op de onderzoeksdatum te wijzen en op het huidige onderzoeksverslag. Ze ging volledig voorbij aan zijn talent. Het woord ‘hoogbegaafd’ heeft ze geen enkele keer in de mond genomen. Nog even een andere discussie daargelaten over haar opmerking dat als je autisme hebt je beperkt bent… 
  • Zorg voor een goede samenwerking: als ouders is het belangrijk om op één lijn te zitten met elkaar maar ook met de leerkracht. En heel belangrijk: laat het kind meedenken in het bereiken van het doel. Op die manier ontwikkel je eigenaarschap. 
  • Kijk eens door een andere bril naar de leerroute van je kind.
    Een hoog IQ betekent niet per definitie dat je altijd het VWO en de universiteit moet doorlopen. Voor Jort bleek het heel goed om eens even af te stappen van de cognitieve leerroute. Via deze opleiding leert hij in korte tijd zoveel over zichzelf. Iets wat hij in deze fase echt nodig had. Deze bagage kan hij meenemen naar de toekomst. Welke kant het ook uit mag gaan.
  • Hou vertrouwen in het kind en maak ruimte voor autonomie.
    Laat je eigen controledrang wat meer los. Geef het kind de kans om zijn eigen boontjes te doppen. Van vallen en opstaan leren we. Waar wrijving is komt glans”.

Uit het oogpunt van privacy zijn de namen in dit blog gefingeerd

HOOGBEGAAFDHEID EN LEREN LEREN? HOE DAN?
Vond je dit nuttig? Dan kun je het delen!
Geplaatst in Blog, Faalangst en onderpresteren, Gedrag en emoties, Gedrag en opvoeding, Leren leren, Mindset, Uit de praktijk.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *