Leren is leuk maar kan ook erg spannend zijn. Sommige kinderen zijn meester in het mijden van deze stresssituaties. Ik schreef er al over in mijn vorige blog. Deze reactie op stress is niet alleen lastig voor het kind maar ook voor de ouders.
Veel kinderen lopen al jong aan tegen deze frustratie. Bij hoogbegaafde kinderen zie je dat ze daar soms veel later tegenaan lopen. Soms op een moment dat de omgeving het eigenlijk helemaal niet meer verwacht. Mijn ervaring is dat vooral veel hoogbegaafde meisjes heel lang consistent presteren. Ze zijn vaak serieus en ijverig. Maar op het moment dat er in één keer erg veel op hun bordje komt, kan de paniek in alle hevigheid toeslaan.
- Hier vind je boekentips over hoe je leren leren kunt stimuleren bij hoogbegaafde kinderen
- Hoe verander je je mindset en ontwikkel je het talent van je kind? Lees het hier
Hoogbegaafde meisjes en een hoge lat
Ik krijg in mijn praktijk relatief weinig aanmeldingen van hoogbegaafde meisjes die gedurende de basisschoolperiode vastlopen. Hoogbegaafde meisjes doen het op de basisschool meestal erg goed: ze laten een goede werkhouding zien, vallen nauwelijks op en ik hoor leerkrachten vaak zeggen dat ze van deze meisjes ‘er wel 100 in de klas’ willen.
Deze meisjes leggen de lat hoog voor zichzelf. De resultaten die ze gewend waren te halen op de basisschool willen ze ook op het voortgezet onderwijs halen. Maar zodra de eerste proefwerken in de agenda staan, slaat de paniek toe: ze raken overweldigd door de hoeveelheid leerstof en merken dat ze het met één keer goed doornemen niet meer redden. Deze ervaring voelt als ijskoud water. Dat is het moment waarop deze meisjes bij mij in beeld komen.
Uit de praktijk: Mare
Mare was ook één van die meisjes die het liefst weer terug wilde naar de basisschool na de eerste ervaringen op het voortgezet onderwijs.
Mare stak op de basisschool met kop en schouders boven haar klasgenootjes uit als het ging om schoolresultaten. Ook sociaal en emotioneel was ze haar leeftijdsgenootjes ver vooruit. Dat was ook een reden om haar op de basisschool een jaarklas te versnellen.
Mare keek enorm uit naar het voortgezet onderwijs. Ze had een gymnasiumadvies en op de school van haar keuze had ze inmiddels kennisgemaakt met haar klasgenootjes. Met hen voelde ze een duidelijke klik, dus dat zat in ieder geval goed.
Overweldigd en een kat in het nauw
De eerste weken op het VO putten haar enorm uit. Haar hoogsensitieve brein kreeg in een korte tijd enorm veel te verwerken: een school met veel leerlingen, verschillende leerkrachten, nieuwe vakken. Mare was altijd al een meisje dat alles intens waarnam. Je kunt je voorstellen dat deze indrukken overweldigend waren.
De eerste weken kon Mare de leerstof nog wel bijbenen maar toen de eerste proefwerken zich aankondigden sloeg de paniek toe.
Iris, de moeder van Mare: “Elke keer als Mare ergens tegenop liep, al was het maar een vraag die ze niet onmiddellijk kon beantwoorden, gilde ze als een mager speenvarken. De eerste keer schrik je enorm want dit waren we totaal niet gewend van Mare. Dit gedrag zagen we alleen maar toenemen. Het put niet alleen haar uit maar ons ook. Ik voel me echt een kat in het nauw en zij eigenlijk ook.”
Vertwijfeling
Iris, de moeder van Mare vroeg zich nu serieus af of dat jaar versnelling uiteindelijk wel goed was geweest. Iris vroeg zich af of ze niet een jaartje langer had moeten ‘rijpen’.
Ik snapte Iris’ twijfel maar ik kon deze twijfel ook weer snel wegnemen. Het punt is namelijk dat Mare ondanks dat jaar versnelling nog steeds niet tegen hindernissen is aangelopen. Dit meisje heeft zich nooit hoeven inspannen. Iets waar haar klasgenootjes al jong tegenaan liepen, heeft zij nooit ervaren. Dit ervaart ze nu voor het eerst.
De combinatie van de lat heel erg hoog leggen, plus de overweldiging van alle nieuwe indrukken en het feit dat je nooit vaardigheden hebt ontwikkeld om uitdagingen aan te gaan, zorgden ervoor dat Mare het liefst op de vlucht wilde voor dit nare gevoel. En haar moeder ondertussen ook want de stress van je kind gaat je niet in de koude kleren zitten.
Talent x inzicht x strategie
Om de situatie inzichtelijk te maken liet ik Iris en Mare de volgende ‘formule’ zien: talent x inzet x strategie = resultaat. (Uit de 7 uitdagingen van Tijl Koenderink, 2012) Aan deze formule voeg ik zelf altijd het volgende toe: talent x inzet x strategie x zelfvertrouwen/ emotieregulatie = resultaat.
Stel een kind heeft veel talent, lage inzet en geen strategie dan is het vrij logisch dat het resultaat teleurstellend is. Je hoeft geen accountant te zijn om te snappen dat een van nature rustig kind met minder talent, hoge inzet en een bewuste/passende leerstrategie veel betere resultaten haalt.
Mare had duidelijk nog niet de juiste strategie ontwikkeld en daardoor voelde ze zich machteloos. Ze miste overzicht en wist totaal niet hoe ze de taken moest aanpakken. Het was net een ‘Bambi on ice’ die hapte naar lucht. Een ‘gillende keukenmeid’ in het kwadraat.
Kalmte, rust en overzicht
Zowel Mare als haar moeder hadden overzicht, rust en structuur nodig. Ze kregen tools om de rust te bewaren en om niet als een kat in het nauw allerlei noodsprongen te maken. Ze gingen naar huis om de eerste stappen te zetten naar routine. Zie het maar als leren zwemmen: ook bij het leren zwemmen moet je de slag te pakken krijgen.
Samenwerken en vertrouwen geven
Voor kinderen zoals Mare is het enorm belangrijk dat ze niet alleen support krijgen van hun ouders maar ook van de mentor en de vakdocenten. Ook op school moeten ze zich realiseren dat deze leerling nog nooit met dit bijltje heeft gehakt. Mare begon het vertrouwen in zichzelf te verliezen en dan is het zo belangrijk dat er iemand op school is die je helpt om te kalmeren.’In het groen’ kun je immers beter nadenken.
De ouders maakten samen met Mare een afspraak met de mentor. Haar mentor toonde alle begrip en schakelde een begeleider in van ‘de werkplek begeleid leren’. Dit was gelukkig iemand die van nature kalmte en vertrouwen uitstraalde. Net iets wat Mare nodig had. Hij maakte elke vrijdag een weekplanning met Mare en gaf haar tips hoe ze de vakken het beste kon aanpakken. Bovendien sprak hij met haar af dat als ze op een schooldag paniek voelde, ze even bij hem kon aankloppen.
Hoe is het nu met Mare en Iris?
Mare: “Ik jaag mezelf nu minder op. Ik gebruik nu naast de weekplanner ook de dagplanner die jij me hebt geadviseerd. Ik vind het nog wel heel erg fijn als mijn moeder bij elk vak samen met mij een begin maakt. Dan is het net alsof ik even dat duwtje krijg om verder te komen.
Voor de leervakken maak ik nu vragen en deze vragen zet ik met de antwoorden op Flashcards. Ook nu daag ik mezelf uit om het antwoord zo volledig mogelijk op te schrijven. Ik merk dat het leren me veel minder tijd kost dan ik van te voren had gedacht.
De talen leer ik door middel van Studygo Dat is een leuke manier van leren. En als ik nu toch paniek voel, ga ik eerst zoals jij al zei, even een rondje met de hond wandelen. Mijn hoofd komt dan tot rust en dan kan ik daarna weer beter nadenken. En ik ben nu ook wel blij dat mijn moeder rustig blijft als bij mij de paniek toeslaat.”
Iris: “Ja, ik zie nu dat de paniek die Iris liet zien niet in verhouding was. Het was wel een beetje een dramaqueen. Maar goed, heel begrijpelijk als je deze ervaring nog nooit hebt gehad. Ik realiseer me dat ze nu pas leert leren.
Je leerde me om Mare overzicht te geven en haar de taken in ‘brokjes’ aan te bieden. Daardoor verdwaalde ze niet meer in haar hoofd. Ja en als ik nu zie hoe snel ze dit oppakt, krijg ik ook weer het vertrouwen. Ze heeft het nog even nodig dat ik haar aanstuur maar ik merk nu al dat ze routine ontwikkelt. Pfoe, het was wel even een heftig leerproces waarbij ik zelf heb geleerd om te kalmeren.”
