Hoogbegaafde kinderen, hun ouders en hun leerkrachten komen op het gebied van onderwijs een aantal flinke uitdagingen tegen. Eén van de uitdagingen is het wegwerken van hiaten in de kennis.
Hiaten in de kennis komen regelmatig voor bij hoogbegaafde leerlingen en kunnen grote gevolgen hebben. Hoe is het mogelijk dat hoogbegaafde leerlingen kennis missen die andere kinderen uit hun klas wel beheersen?
Uit de praktijk: Boris
Het schooljaar is voor iedereen weer van start gegaan. We hopen natuurlijk allemaal dat dit voor alle kinderen, ouders en leerkrachten een succesvol jaar wordt. Naar aanleiding van deze frisse start gaan mijn gedachten even terug naar Boris.
De ouders en de leerkracht van Boris dachten vorig schooljaar een verstandige keuze te hebben gemaakt door Boris een jaar te versnellen. Boris was namelijk niet gelukkig: de leerstof in groep 5 beheerste hij al en daardoor verveelde hij zich enorm. Daarom werd Boris aan het begin van het vorige schooljaar versneld van groep 5 naar groep 7.
De eerste weken zag het ernaar uit dat dit een verstandige keuze was. Boris had meer energie en kwam weer vrolijk thuis. Maar na de herfstvakantie veranderde dit. Boris klaagde als vanouds over hoofd- en buikpijn en ging met steeds meer tegenzin naar school. Bij navraag kwam uiteindelijk het hoge woord eruit: “Ik kan niet meer rekenen en van taal snap ik ook niets!”
Het oplopen van hiaten
Boris bleek voor het eerst moeite te hebben met taal en rekenen. Hoe was dit mogelijk? In het geval van Boris waren hiervoor twee belangrijke redenen:
- Boris had groep 6 overgeslagen. Daardoor had hij essentiële uitleg van taal en rekenen gemist. De leerkracht ging er echter van uit dat Boris de leerstof al beheerste. Boris had om hulp moeten vragen, maar durfde dit niet. Hij had in zijn schoolcarrière namelijk nog nooit om hulp hoeven vragen.
- Boris heeft in het verleden nauwelijks gebruik hoeven maken van zijn geheugen; hij leerde via begrip in plaats van herhaalde oefening. Bovendien maakte hij vooral bij rekenen gebruik van zijn eigen strategieën om tot oplossingen te komen.
Analyse van het probleem
Gelukkig konden de ouders van Boris al snel een afspraak maken met de leerkracht. Meester Gerard was inderdaad in de veronderstelling dat Boris de leerstof van groep 6 wel beheerste. Tijdens de les viel Boris immers niet op. Hij stelde voor om toetsen met betrekking tot taal en rekenen af te nemen, zodat hij kon analyseren waar Boris moeite mee had. Ook ging hij met Boris een plan maken voor het durven vragen om hulp.
Hoe is het nu met Boris
Gelukkig signaleerden de ouders het probleem al in een vroeg stadium. Zo kon de leerkracht snel maatregelen treffen om te voorkomen dat Boris een enorme hekel aan taal en rekenen zou krijgen.
De hiaten bleken gelukkig mee te vallen. De leerkracht nam de ontbrekende kennis met Boris door en besteedde ook aandacht aan rekenstrategieën. Boris moest in eerste instantie wel wennen aan al die aandacht. Bovendien moest hij opeens moeite doen voor leren en werd hij voor het eerst geconfronteerd met het maken van fouten.
Gelukkig wende dit al snel, want Boris voelde zich bij meester Gerard erg op zijn gemak. Meester Gerard plande regelmatig een moment in om te vragen hoe het met Boris ging. Deze vertrouwensband zorgde ervoor dat Boris bij twijfel niet meer aarzelde om hulp te vragen.
Behalve rekenen en taal heeft Boris in groep 7 veel leervaardigheden ontwikkeld, zoals leren omgaan met falen, doorzetten als iets lastig is, hulp durven vragen, planmatig werken en doelgericht gedrag. Essentiële vaardigheden voor het leven!
Boris heeft inmiddels een hele goede start gemaakt in groep 8. Zoals de ouders van Boris zeggen: “Boris staat ‘stevig op zijn benen’. Meester Gerard heeft hem een rugzak vol leerbagage meegegeven. We merken dat hij een flinke stap heeft gezet op het gebied van zelfredzaamheid. Hij kan beter omgaan met tegenslagen en weet inmiddels zelf oplossingen te bedenken als iets niet loopt zoals hij had verwacht. Wij hebben van meester Gerard geleerd dat wij Boris moeten leren zelf oplossingen te bedenken. Het goede contact met meester Gerard heeft ervoor gezorgd dat wij Boris meer verantwoordelijkheid geven. Alle lof voor deze betrokken leerkracht!”
Tot slot alle tips op een rij
- Zorg bij versnelling voor een goede overdracht.
- Vooral de eerste drie maanden is nauw contact met leerling en ouders essentieel. De leerling krijgt naast nieuwe leerstof ook te maken met een groep leerlingen die al jarenlang met elkaar omgaat en waarbij posities in de klas al duidelijk zijn. Naast veranderingen in de leerstof moet de leerling dus veel energie stoppen in het leggen van nieuwe contacten.
- Wanneer een kind een klas ‘overslaat’, is het belangrijk om aan het begin van het schooljaar een nulmeting te doen. Mogelijke hiaten in de basiskennis komen dan snel aan het licht. Voorkomen is beter dan genezen.
- Toets met name de vakken met een opbouwend karakter, zoals rekenen en taal.
- Verlies de leerstrategieën van het kind niet uit het oog. Leer het kind vaste stappen gebruiken op weg naar het antwoord. In het voortgezet onderwijs is de weg naar het antwoord erg belangrijk.
- Onderzoek welke leervaardigheden (executieve functies) het kind zich nog eigen moet maken.
- Blijf naast ondersteuning ook uitdaging aanbieden.
- Een open deur maar essentieel: zorg voor een goed contact tussen jou, de leerling en de ouders. Een goede samenwerking en een gevoel van veiligheid vormen de basis om het kind te kunnen helpen in zijn ontwikkeling.
- Een mooie site om reken- en taalvaardigheden thuis te oefenen is www.meestermichael.nl.