Ik hoor regelmatig van ouders dat hun hoogbegaafde kind niet kan omgaan met kritiek. De vraag is of ze gevoelig zijn voor kritiek of dat ze er echt niet mee om kunnen gaan? Ze doen het graag op hun eigen manier en dulden geen ongevraagd advies. Dit gedrag wordt door de omgeving nog wel eens vertaald naar ‘niet kunnen omgaan met kritiek’. Het gedrag van het kind wordt gezien als eigenwijs of arrogant en kan dan leiden tot irritatie met de nodige conflicten als gevolg. Ook het geduld van de ouders van Olivier werd van tijd tot tijd ook op de proef gesteld. Lees hier hun ervaring:
Uit de praktijk: Olivier
Olivier is een zeer gedreven, toegewijde jongen van tien. Een echte doorzetter. Hij gaat altijd serieus en planmatig te werk. Hij is breed geïnteresseerd en zeer kritisch ingesteld. Hij houdt zich altijd aan de afspraken en herinnert anderen ook graag aan de afspraken die er gemaakt zijn.
Kritiek naar anderen steekt Olivier niet onder stoelen en banken. Hij legt de lat hoog voor zichzelf en voor anderen. Dit wordt hem niet door iedereen in dank afgenomen.
Ergernissen en eindeloze discussies
Olivier kan zich enorm ergeren als zijn klasgenootjes zich niet aan afspraken houden. Dit laat hij hen weten ook. En niet alleen de klasgenootjes worden toegesproken met opgeheven vinger. Volwassenen net zo goed. Hierdoor ontstaat er al snel een conflict. Olivier staat te boek als een betweter en een brutale jongen.
Tijdens samenwerkingsopdrachten, voert Olivier altijd het hoogste woord en de mening van een ander wordt grondig onder de loep genomen.
In huis is Olivier ook graag haantje de voorste. Gesprekken verzanden vaak in eindeloze discussies. Spelletjes monden uit in een ruzie. En het ligt nooit aan hem maar altijd aan een ander.
Onder een appelboom liggen geen peren
Thomas, de vader van Olivier is net als zijn zoon, een man van de afspraken. Ja, onder een appelboom liggen geen peren. Hij houdt van duidelijke afspraken in huis. Hij is trots op het feit dat zijn zoon zulke goede resultaten haalt op school.
Thomas vindt het prachtig dat zijn zoon niet op het mondje gevallen is. Het irriteert hem echter wel dat Olivier altijd het laatste woord wil of voor hem gaat bepalen wat hij moet doen. Thomas kan dan moeilijk zijn geduld bewaren. Gevolg is altijd dat Olivier stampvoetend naar zijn kamer verdwijnt of dat Isa, de moeder van Olivier, soms echt tussen beide moet komen. Thomas: “We staan dan echt als kemphanen tegenover elkaar.”
Wat is de reden achter het gedrag van Olivier?
Isa: ”Olivier ergert zich zo snel aan alles. Hij is snel, wil alles perfect doen maar eist dit ook van een ander. Ik ga daarover met hem in gesprek maar dit verzandt ook in een eindeloze discussie. Ik word er doodmoe van. Hoe kan ik dit patroon doorbreken en wat moet ik doen om te zorgen dat hij wel luistert”
Ik leg Lisa uit wat bij Olivier de reden is achter het gedrag: Olivier houdt graag de regie. De reden dat hij de regie wil houden is omdat hij bang is om fouten te maken. Hij wil het juist allemaal graag heel erg goed doen en op het moment dat iemand ‘het stuur’ van hem probeert over te nemen, schiet hij in de controlestand.
Ouders en veel leerkrachten zien kinderen als Olivier vaak als erg brutaal en betweterig. Terwijl er achter zijn gedrag veel onzekerheid zit. Het zou mooi zijn om daar het gesprek over aan te gaan met als doel dat je beter met elkaar in verbinding komt.
Maar de ouders en leerkracht kijken alleen naar zijn gedrag en stellen steeds strengere regels. Gevolg is dat er dan nog meer verwijdering komt.
Wat hebben kinderen zoals Olivier nodig?
- Erkenning en waardering: doorzettertjes zoals Olivier hebben vaak enorm veel behoefte aan erkenning. Een positieve opmerking over de waardevolle bijdrage kan ervoor zorgen dat er weer verbinding komt en dat hij kalmeert.
- Aangesproken worden op competenties: Olivier kan bazig overkomen in de ogen van anderen maar eerlijk is eerlijk: hij heeft heel vaak goede ideeën. Thomas herkent zichzelf erg in zijn zoon. Thomas zou in zijn rol als vader een heel mooi rolmodel kunnen zijn hoe je leiderschap op een positieve en effectieve manier inzet. Thomas zou Olivier taken kunnen geven waarin hij zijn leiderschap ten uitvoer kan brengen.
- Ruimte: laat de controle waar dit kan, los.
Laat de kalenderleeftijd los. Door hem meer verantwoordelijkheid te geven, voelt hij erkenning en kan hij zijn energie kwijt in de uitdaging. Uiteraard onder voorwaarde dat het kind geen gevaar is voor zichzelf en de omgeving. - Geen ongevraagd advies: stel vragen in plaats van dat je uitleg geeft.
We zijn als ouders en leerkrachten zo gewend aan het geven van uitleg. Bij een kind als Olivier vergroot je de betrokkenheid juist als je hem zelf de oplossing laat bedenken door denkstimulerende vragen te stellen: wat moet je eerst doen? wat heb je nodig om de vraag op te lossen? wat willen ze precies van je weten? - Rustige benadering (coregulatie): lopen de gemoederen toch hoog op: kalmeer dan eerst jezelf en ga niet met hem in discussie. Zorg dat je zelf even fysiek afstand neemt.
- Erken het gevoel: het woord ‘nee’ en ‘moeten’ zijn vaak de triggers voor kinderen als Olivier. Dus op het moment dat Olivier een wens heeft dan werkt dit zinnetje magisch:”Olivier, ik snap dat je dit graag wilt maar …..(en dan geef je de reden). Erkenning van de behoefte helpt bij het reguleren van de emoties.
- Heldere verwachtingen en een duidelijke (liefdevolle) grens
“Olivier, ik heb je gehoord maar de manier waarop je het vraagt vind ik erg dwingend. Ik wil best verder met je praten maar dan wil ik graag dat je dat op een respectvolle manier doet. Ik heb immers ook geduld en respect voor jou. - Eigenaarschap: formuleer je doel op een positieve manier en vraag het kind hoe hij denkt dit doel te kunnen bereiken. Voorbeeld: “Olivier, ik wil je graag helpen met je huiswerk. Ik vind het alleen erg jammer dat wanneer ik hulp wil bieden je zo boos wordt. Op welke manier wil je graag geholpen worden. Wat werkt goed voor jou?” Tip: stel dergelijke vragen niet middenin een conflict maar juist op een moment waarop je merkt dat je kind kalm en ontspannen is. Smeed dus het ijzer als het koud is. Bijvoorbeeld tijdens een autoritje of een klusje. Verwacht ook niet direct een antwoord. Soms heeft het even tijd nodig. Je plant een zaadje en dat komt echt wel tot wasdom en vaak op een moment dat je het niet verwacht.
Isa en Thomas: “Sinds wij Olivier wat meer verantwoordelijkheden hebben gegeven zien we dat hij ontspannener is. Hij voelt zich meer gezien, dat is duidelijk. Er zijn heus nog wel akkefietjes maar we vliegen er niet meer als een bok op een haverkist bovenop. Even afstand houden lukt ons steeds beter. “Het ijzer smeden als het koud is werkt erg goed. We komen dan veel beter met elkaar in gesprek. We houden geen preek meer en stellen hem nu vragen en dan zie je ook dat hij actiever betrokken is.”
Thomas: “Ik heb mijn rol als vader ook wat meer onder de loep genomen. De kennisclips en bijbehorende vragen hebben mijn ogen wel geopend. Ja, twee ‘Kritische Ouders’, dat werkt niet hè? Ik was me er niet zo van bewust dat Olivier mijn gedrag kopieert. Ik heb gemerkt dat ik met positief leiderschap meer bereik dan met dwingen en controle houden. Mijn collega’s is het ook opgevallen.”
Olivier: “Ik mag de laatste tijd veel meer dingen zelf doen en mijn ouders bemoeien zich minder met hoe ik het doe en dat vind ik wel fijn. Ik heb nu ook met mijn leerkracht afgesproken dat ik hulp vraag wanneer het nodig is. Ik werk nu zelfstandig en in mijn tempo. Dat bevalt me erg goed. En ja, ik ben nu inderdaad veel minder vaak boos.”
De leerkracht: “Tjonge, die Olivier is me een baasje ook. Maar door hem meer verantwoordelijkheid te geven zie ik dat het echt een enorm leuk baasje is. Hij kan veel meer dan ik dacht. Door hem het stuur in handen te geven zie ik dat hij ook veel ontspannener is. Hij slaat nu niet meer zo’n toon tegen me aan. We praten met elkaar in wederzijds respect. Ik zie dat zijn klasgenootjes nu ook veel meer toenadering zoeken.”
Uit het oogpunt van privacy zijn de namen in dit blog gefingeerd
