Uitdaging 3 voor hoogbegaafde kinderen: motivatie

Hoogbegaafde kinderen, hun ouders en hun leerkrachten komen op het gebied van onderwijs een aantal flinke uitdagingen tegen. De komende maanden zal Smart-Ease steeds een van die uitdagingen beschrijven en op basis van praktijkvoorbeelden tips aandragen om met die uitdaging om te gaan. In dit derde deel: de uitdaging van de motivatie.

Veel talentvolle leerlingen gaan naar school omdat het moet. Het plezier in leren hebben ze allang verloren. Ze zijn hun motivatie kwijt. Vroeg of laat leidt dit er onvermijdelijk toe dat ook hun prestaties tot stilstand komen.
Als leerlingen afhaken of hun talenten niet benutten, is het belangrijk erachter te komen wat de drijfveren achter dit gedrag zijn. Motivatie is immers de prikkel die mensen ertoe beweegt om iets te doen of na te streven.

Als motivatie tot stilstand komt
Wanneer de prestaties van een kind tot stilstand komen, is dat een ernstige situatie. Het roept onverschilligheid en moedeloosheid op bij het kind. Als wat hij doet er niet meer toe doet, wat maakt het dan nog uit? Apathie ligt op de loer en soms leidt dit zelfs tot depressiviteit.
Een kind dat niet gemotiveerd is om te presteren, zal eerst onderpresteren, maar door verlies aan succeservaringen na verloop van tijd helemaal niets meer doen. Belangrijk is om het kind zo snel mogelijk uit de negatieve spiraal te krijgen; hoe eerder een kind weer gemotiveerd raakt, hoe beter.

Uit de praktijk: Tobias
iStock_000013187509XSmall denkende jongen
Tobias zit in groep 8 van een Daltonschool. Hij kwam vorig jaar in groep 7 bij meester Mark in de klas. Deze volgens zijn collega’s zo talentvolle leerling leek niet vooruit te branden en hij verstoorde regelmatig de les. Meester Mark deed zijn uiterste best om te kijken hoe hij Tobias kon motiveren maar niets leek hem te interesseren. Tobias’ reactie was steevast: “Boeit me niet.” Meester Mark vindt het lastig om een moment te vinden om rustig met Tobias in gesprek te komen. Zodra om drie uur de bel gaat, is het Tobias die als eerste zijn jas aan heeft om naar huis te gaan.
Gezien het feit dat de werkhouding zorgelijk is en de leerresultaten achteruit hollen, besluit meester Mark na drie uur een afspraak te maken met Tobias en zijn ouders. Hij hecht veel waarde aan een goed contact met zijn leerlingen en wil graag inzicht krijgen in de interesses van tobias daarom besluit hij de afspraak thuis te maken.

Contact

Het is maandagmiddag vier uur. Meester Mark belt aan bij de familie Veldman. Terwijl hij plaats neemt in de woonkamer, loopt mw. Veldman richting de garage om haar zoon te halen. Ze aarzelt even en besluit meester Mark te vragen of hij even mee wil om Tobias te halen. Als meester Mark de garagedeur opent ziet hij in eerste instantie alleen maar schaalmodellen van vliegtuigen. Opeens steekt er een blonde kuif boven de werkbank uit. Tobias is bezig om de laatste hand te leggen aan een vleugel van een Boeing 747 . Meester Mark kijkt zijn ogen uit. “Dus daarom heb jij ’s middags altijd als eerste je jas aan.”

Niet veel later zitten ze samen aan de thee en vertelt Tobias honderduit over zijn hobby. Meester Mark ziet opeens een totaal andere jongen dan de jongen in zijn klas; zo somber en stil als hij op school is, zo opgewonden en spraakzaam is hij thuis
Zijn moeder legt intussen een fotoboek op tafel. Voor op het album staat een foto van een man in uniform. “Ja”, vervolgt Tobias, “dit is mijn opa. Hij weet alles van vliegtuigen. Ik wil net als mijn opa alles leren over luchtvaarttechniek” zegt Tobias opgewonden. Niet veel later zit Tobias achter de pc:”Ja, ik heb het gevonden. Ik wil net als mijn opa naar de Technische Universiteit in Delft. Daar leer je alles over luchtvaarttechniek.” Voor meester Mark een uitgelezen moment om Tobias te vragen hoe hij dit doel kan bereiken.
Het is inmiddels half zes als ook de vader van Tobias aanschuift. Tobias vertelt enthousiast dat hij van meester Mark over 4 weken een powerpointpresentatie mag houden over luchtvaarttechniek. Hij mag hier op school aan werken als hij iedere dag eerst de afgesproken taal- en rekenopdrachten af heeft.

Matching en stretching
De investering in de relatie met leerling Tobias heeft ervoor gezorgd dat meester Mark weet waar het probleem bij Tobias lag. Door het huisbezoek zag hij waar zijn leerling warm voor liep. Dit bracht hem op het idee om het werken aan een powerpointpresentatie in te zetten als beloning na het werken met taal en rekenen. We noemen dit ‘matchen’: aansluiten bij bestaande interesses.
Geleidelijk aan zal meester Mark het veilige kennisdomein van Tobias gaan oprekken; met kleine stappen zal hij de breedte en diepte opzoeken. Dit noemen we stretchen.

Duidelijke regels
In het begin hield Tobias zich duidelijk aan de afspraken maar al vrij snel raffelde hij de taal- en rekenopdrachten af om zo snel mogelijk weer aan de slag te kunnen met zijn project. Tijd voor meester Mark om hele duidelijke eisen aan het basiswerk te stellen en om regels in te voeren. Samen met Tobias zet hij op papier waar het reken- en taalwerk aan moet voldoen voordat Tobias verder mag met zijn project. Meester Mark spreekt duidelijk af wat het gevolg is als Tobias zich niet aan de afspraken houdt. Ze komen overeen dat als Tobias het reken- en taalwerk niet inlevert conform de afspraken, hij die dag niet aan het project mag werken. Bovendien mag hij dan van zijn ouders die dag niet met de modellen aan het werk. En met name dit laatste wil Tobias voorkomen.
Meester Mark besluit de afspraken in een contract te zetten, waaronder zowel hij als Tobias een handtekening zetten.

Hoe is het nu met Tobias?
Tobias heeft gisteren zijn powerpointpresentatie afgerond met een welverdiende 9. Vanmiddag komen Lars en Anton bij hem spelen. Ze waren zo enthousiast over zijn spreekbeurt dat ze graag wat meer willen zien van de vliegtuigmodellen die Tobias thuis heeft staan. Aan het einde van de middag gaat Tobias ook nog even kijken naar de ruimtevaartverzameling van Anton; een onderwerp waar Tobias zich de komende periode in wil verdiepen.
De extra tijd die meester Mark in zijn leerling heeft moeten investeren is het meer dan waard geweest. De voortdurende bron van onrust en discussies is passé; de werkhouding van Tobias is enorm verbeterd en ook de leerresultaten verbeteren geleidelijk aan. Meester Mark hoeft Tobias nauwelijks meer aan te sturen.

Tot slot nog even enkele tips op een rij. Wat kun je als leerkracht doen als de motivatie bij je leerling is verdwenen?:

  • Investeer in het contact met je leerling. Een bezoek aan de thuissituatie kan bijvoorbeeld meer inzicht bieden in de interesses van een kind.
  • Aansluiting zoeken bij de favoriete vrije tijdsbesteding van een kind kan helpen om over het dode punt heen te komen. Dit betekent soms dat je moet afwijken van het reguliere lesprogramma.
  • Matching en stretching zijn goede instrumenten om een vastgelopen leerling weer op gang te krijgen.
  • In de loop van het begeleidingsproces zal de verhouding matching : stretching veranderen van een hoog matchingspercentage naar een hoog stretchingspercentage.
  • Duidelijke regels zijn een ‘must’ voor succes. Begin met het uitleggen van het doel en laat de leerling meedenken in het bereiken van het doel.  Zo maak je hem eigenaar van zijn leerproces en heeft ie niet het gevoel dat hij ‘klemgezet’ wordt.
  • Er is de meeste kans op succes om demotivatie te overwinnen wanneer binnen de driehoek kind-ouders-school gelijke regels gelden.
  • Regels moeten altijd consequenties hebben: geen consequentie, geen regel.
  • Er geldt een tweesporenbeleid: enerzijds positieve feedback en beloning bij goed gedrag en negatieve feedback en een passende sanctie bij verkeerd gedrag, anderzijds warme begeleiding en hulp.
  • Laat de consequentie altijd in overeenstemming zijn met de aard van het verkeerde gedrag.
  • Er dient altijd ruimte te zijn voor uitzonderingen.

Meer lezen

  • Breinlink voor ouders  Gerjanne Dirksen
  • De 7 uitdagingen in het onderwijs aan hoogbegaafde kinderen  Tijl Koenderink
  • De 7 eigenschappen van happy kids  Sean Covey
  • Ik kies voor mijn talent  Luk Dewulf
  • Jij kan beter Tessa Kieboom

Smart-Ease helpt

Herken jij je kind/leerling in Tobias en vraag je je af hoe je hem of haar het beste kunt begeleiden? Maak een afspraak

Maak nu een afspraak
Vond je dit nuttig? Dan kun je het delen!
Geplaatst in Blog, Faalangst en onderpresteren, Uit de praktijk.